Η κοιλάς του Αλιάκμωνος

Αναδημοσίευση απο το www.mokro.gr

Ό Άλιάκμων (υπό μεν των Βουλγάρων Βίστριτδα, υπό δε των Τούρκων Ίντζεκαραβον καλούμενος) πηγάζων εκ τον όρεινον ζυγου μεταξύ Πίνδου και Βιτσίου, διαρρέει εν τη μεσημβρινοανατολική διενθύνσει αυτου κυκλοτερή πεδιάδα σχεδόν 8 -9 μιλ. μακράν και 2 -3 μιλ. ευρεϊαν, περικλειομένην πανταχόθεν υφ' υψηλών ορέων, όλον δε το δυτικόν μέρος ορίζει ό Πίνδος μετά των υψηλών κορυφών, μεταξύ των οποίων υψηλόταταί είσιν ό Σμόλικας, 'Ρουσόταρις και Γράμος, εκ του οποίον αφθονα ορεινά υδατα, ρέοντα δια της ευρείας κοιλάδος εις τον Αλιάκμονα , κατακλύζουσι τους πρόποδες των ανατολικών ορέων, τοϋτο το μέρος, άρχόμενον από τον Βιτβίου προς αρκτον, προβαίνει εις τίνα βυνεχή μεν, ουχί όμως, ως φαίνεται, αλπειον κορυφήν παρά τω ποταμώ μέχρι τον Βουρίνον, απέναντι τον οποίον άνυψονται ό Βουνάβας , οπού τα Καμβούνια όρη , τα περιορίζοντα μεβημβρινώς την πεδιάδα, φθάνουσι τόσω πλησίον τον πόταμου, ώστε ουτος, άλλάσσων τον δρόμον αυτον, κατ' ορθήν γωνίαν ρέει ε'τι καΐ νυν προς τα Α. Β. Α. η κατ' αρχάς στενή κοιλάς ενρύνεται πάλιν μετά τίνα μίλια άριστερώς εν τη πεδιάδι τον Τζαρβιαμπά και εν τη μεβημβρινή Βερμική σειρα των ορέων γίνεται ως κόλπος τις, οριζόμενη δυτικώς μεν υπο τον Βουρίνου, βορρείως δε υπο των ορέων της Κοζάνης και προς ανατολάς άνυψονται το Γιόστεπε πλησίον του Άλιάκμωνος, ρέοντος εκεί εις τίνα στενήν φαραγγοκοιλάδα, διότι εν τοις μεβημβρινοΐς μέρεδιν άνυψουνται άμέσως τα Καμβούνια όρη εις μέγα υψος, ένεκα τον οποίον η. κοιλάς γίνεται τόσω στενή, ωστε οδός παρά τω ποταμω ουδέποτε δύναται να σχηματισθει· δια δε των απόκρημνων χασμάτων διαρρήγυνται είς την εύρεΐαν πεδιάδα, ως ο Πηνειός την όδόν αυτου διαρρήγνυσι. Μικράν τίνα λεκάνην ενρίσκομεν εν τω ανατολικοί μέρει της ανωτέρας κοιλάδος, σχηματιζομένην εκ της πεδιάδος τον Μαυρόβου και της λίμνης της Καστορίας, έχούσης 2ι/2 ωρών μήκος και 1ι/2 πλάτος και δια τίνος απορρύσεως συνκπτομένης μετά τον 'Αλιάκμωνος, όπερ κατέστη δυνατόν δια διαρρήξεως μεγάλου τίνος γηλόφον, η δε υψηλη κορυφη του Βιτβίου άνιψουται βορρειοανατολικώς ταύτης εκ της λίμνης, ένουμένης μόνον δια τίνος στενου ίσθμον μετά της ξηράς, και επί τίνος υψηλής πετρωδους χερσονήσου κείται ή σημερινή πόλις Καστορία,ης ή περιγραφή περί της φυσικής και λαμπρας παρομοιάζει  προς την ακριβή  περιγραφήν,  ην  παρέχει ήμΐν ο Λίβιος περί της πόλεως Κελέτρου. "Ολη ή κοιλάς διαπρέπει δια τε της καλλονής και της ευφορίας αυτής· πλούσιοι σιτοβολώνες καλύπτουσι τάς πεδιάδας και αξιόλογοι άμπελοφυτεΐαι τους γηλόφους · δια δε τα μεβημβρινά προϊόντα το κλίμα είναι λίαν τραχύ, καθώς και η βύσσος, το όρυζιον και αι έλαΐαι δεν ευδοκιμουσι πέραν της λίμνης της Καστορίας, ήτις τον χειμώνα συνήθως πήγνυται. Έκτος της Ιδιαζουσης φυσικής χαταστάσεως ταύτης της κοιλάδας είναι διττώς σπουδαΐον να γνωρίσωμεν τάς οδούς, τάς είς τάς γειτνιαζούσας χωράς άγούσας, αΐτινες ανεξαιρέτως είσιν ορεινοί πάροδοι, άρχόμεθα λοιπόν άπ' αρκτου, οθεν δύσβατος πετρώδης οδός άγει  είς την κοιλάδα τον Έριγώνος, εν ή έκατέρωθεν δυνέρχονται πα­ραποτάμια και ο μεταξύ Πίνδου και Βιτβίου ζυγός του ορους δεν άνυφονται πολύ. η δε έκ Καστορίας εις Φλόριναν αγουσα έχει άπόστασιν 3 μιλίων και είναι ό σννήθης εμπορικός δρόμος, ό χαμηλός του ορους ζυγός, άποσπώμενος εκ του Πίνδου και εν τη συνεχεία αυτου συνδέων τουτου μετά του Σκάρδου και των Βερμικών ορέων, διαχωρίζει την κοιλάδα τον Άλιάκμωνος της τον Δεβόλεος, οστις, πηγάζων εκ των ανατολικών μερών του Πίνδου, μετά τινας ώρας διαχωρίζει εν τι  στενοπορία του Τζάγγου του Σκάρδου από του Πίνδου καΐ έντευθεν σχηματίζει τον κάλλιστον δρόμον, τον άγοντα έκ της Μα­κεδονίας εις την βόρρειον "Ηπειρον και Ίλλυρίαν. Προς μεσημβρίαν δε τουτου αναφέρει ο Λήκ καΐ εν δερβένι ('Αλβανική λέξις αντί της Γαλλικής defile και της ελληνικής κλεισουρα) αγον προς αρκτον του 'Ρουσοταρίου εις την Άλβανίαν. επισημότερα είναι ή οδός του Μετσόβου, αγουσα εκ της μεσημβρινοδυτικής γωνίας της κοιλάδας είς την περιοχήν τον Άώου, 'Αράχθου και Άχελώου}. Ό μετά της Θετταλίας σύνδεσμος γίνεται δια τίνος φυσικής θύρας, κείμενης εν τοίς Καμβοννίοις ορεσι μεταξύ των σημερινών Σερβίων και της κοιλάδος τον Τιταρησίου. ή δίοδος φυλάσσετάι δια τον υπεράνω των Σερβίων κειμένου φρουρίου καΐ προβαίνει τις ευχερέστερα άναβαίνων μέχρι της μεγάλης ράχεως. είς αμφότερα δε τα μέρη φθάνουσι τα όρη εις μέγα ϋψος, άριστερόθεν άνυψουνμένου του Αμάρβιος, όστις είναι ή υψηλότερα κορυφή και το κέντρον των Καμβουνίων ορέων, ενθα τα ορεινά χωρία εν καιρώ χειμώνας γίνονται χιονοσκεπή και η δίοδος έκαλεΐτο εν τη άρχαιότητι Βολουστάνα1, αποδείξασα την σπουδαιότητα αυτής ιδιαιτέρως εν τοις μεταξύ 'Ρωμαίων και Μακεδόνων πολέμοις. Ή δε μετά της Μακεδόνικης πεδιάδος συγκοινωνία, ως τις τεκμαίρεται εκ της πορείας τον Άλιάκμωνος, ουσα ή φυσικωτάτη και ευκολωτάτη, καθίσταται απ εναντίας ή δυσχερεστάτη πασών διότι τα στενά βάραθρα, δι ων ο 'Αλιάκμων διέρρηξε την οδόν αυτου, καθιστώσιν αδύνατον μίαν όδόν κατά μήκος τον πόταμου, ή έκ Σερβίων είς Βέρροιαν δια των Καμβουνίων ορέων αγουσα βραχυτάτη είναι τόσω δυσβατός, ωστε προκρίνει τις σννήθως την μακροτέραν άριστερόθεν του πόταμου, την δια της διόδον της Καστανίας αγουσαν επί των Βερμικών ορέων. Έπικαιριώτεραί εΐσιν αϊ μεταξύ της κοιλάδος του Άλιάκμωνος και της λεκάνης τον Όστρόβου διαβάσεις· ή πεδιάς του Τζαρσιαμπά χωρίζεται της περαν τον Βούτζα κειμένης δια τίνος χαμηλής δειράς ορέων, ήτις εν τινι στενή πύλη διατέμνεται υπό τον δρόμου. έπίσης άξιολογον σνγκοινωνίαν παρέχει ή δίοδος της Σιατίστης, πόλεως έπισήμον δια τον γενναϊον αυτής οίνον, οπισθεν της οποίας μετά 1/4 της ώρας φθάνει τις την κλεισουραν, εχουσαν 1ι/2 ώρ. μήκος και δια τίνος στενής καλλιεργημένης κοιλάδος φέρουσαν είς την πεδιάδα του Καραγιάννη. τρίτη οδός φέρει έκ της πεδιάδος του Μαυρόβου δια τίνος ικανώς χαμηλου πλουσίου λόφου και τον έπισήμου χωρίον Βλαχο-Κλεισουρα πέραν του Όστρόβου.

1) Καΐ νυν έτι καλείται όλον το ορός Βολουστα ·  ότι δε εν τη άρχαιότητι μόνον ή οδός εφέρε τουτο το ονομα, γίνεται δηλον εκ του Λιβίου  44, 2.   ,,τόν ζυγόν των Καμβουνίων ορέων Βολουστάνα καλούσι."    και  το όνομα  δε αυτό δήλοι ενταυθα'  διότι του Ληκ.

Πηγή: OTTO ABEL : Η μέχρι φιλίππου αρχαία ιστορία της Μακεδονίας Ακριβής ανατύπωσις από την έκδοσιν της Λειψίας του έτους 1860

Ο Αλιάκμονας (καθ. Αλιάκμων) είναι ποταμός στη Μακεδονία. Το όνομα Αλιάκμων είναι σύνθετο και προέρχεται από το άλς (άλας, θάλασσα) και από το ακμών (αμόνι). Σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία ο Αλιάκμων ήταν ένας από τους ποτάμιους θεούς, ήταν παιδί του Ωκεανού και της Τηθύας. Μια αρχαία παράδοση λέει ότι όσα πρόβατα έπιναν νερό από τον Αλιάκμονα, άλλαζαν χρώμα και γίνονταν λευκά. Η παράδοση αυτή επιβεβαιώνεται από μια καταγραφή του Λατίνου συγγραφέα Πλίνιου (23-79 μ.Χ.), που μεταφρασμένη από τα λατινικά, λέει: "Ωσαύτως εν Μακεδονία, όσοι θέλουσι να έχωσι πρόβατα λευκά άγουσιν εις τον Αλιάκμονα, όσοι δε μέλανα εις τον Αξιόν". Οι Τούρκοι τον έλεγαν Iντζέ-καρά (= ψηλός και μαύρος) και οι Σλάβοι Μπίστριτσα (Бистрица)(= γοργοπόταμος).