Η τραγωδία στο Ζιδάνι

Αναδημοσίευση απο το www.mokro.gr Δεν είχαν περάσει παρά δυο μόνο χρόνια από την απελευθέρωση της Μακεδονίας και οι κάτοικοι της δεν είχαν προφθάσει να χαρούν τα αγαθά της λευτεριάς όταν ξέσπασε η θύελλα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Στην τεράστια εκείνη αναμέτρηση των Μεγάλων Δυνάμεων η Ελλά­δα τα πρώτα χρόνια παρέμεινε ουδέτερη. Ύστερα όμως από την απόβαση των δυνάμεων της Αντάντ στη θεσ/νίκη (22-9-1915), με την άδεια της κυβέρνησης του Ελ. Βενιζέλου και τη δημιουργία του Βαλκανικού μετώπου, άλλαξαν στην πατρίδα μας τα πολιτικά πράγματα103. Ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος διαφώνησε με το βασιλιά Κων/ ντίνο για την περαιτέρω στάση που έπρεπε να τηρήσει η πατρίδα μας έναντι των εμπολέμων. Ο βασιλιάς υποστήριζε την άποψη ότι το συμφέρον της Ελ­λάδας ήταν να μείνει ουδέτερη, για ν' αποφύγει τις καταστροφές και τις οδυνηρές συνέπειες του πολέμου, ενώ ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος υποστήριζε την έξοδο της Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό των Αγγλο-γάλλων (Αντάντ), γιατί πίστευε στη νίκη τους και επεδίωκε να επωφεληθεί απ' αυτήν. Η διαφωνία αυτή μεταξύ των δύο ανδρών οδήγησε τον Ελληνικό λαό στον Εθνικό Διχασμό, που είχε ολέθριες συνέπειες στο Έθνος μας. Τον Αύγουστο του 1916 οι Βούλγαροι, που ήταν σύμμαχοι των Γερμανών, κατέλαβαν την Ανατολική Μακεδονία. Ο Ελληνικός στρατός που βρίσκονταν εκεί (Δ' σώμα στρατού) αιχμαλωτίσθηκε από τους Γερμανούς και μεταφέρθηκε στο Γκαίρλιτς της Γερμανίας, όπου παρέμεινε ως το τέλος του πολέμου. Τότε οι συνταγματάρχες Π. Ζυμβρακάκης και Κ Μαζαράκης ακολουθούμενοι και από πολλούς άλλους αξιωματικούς κήρυξαν στη Θεσ/νίκη επαναστατικό κίνημα εναντίον του βασιλικού καθεστώτος της Αθήνας (17 Αυγούστου 1916). Ο Βενιζέλος μη μπορώντας να εφαρμόσει την πολιτική του ακολουθώ­ντας τον κοινοβουλευτικό δρόμο, ήρθε στις 26 Αυγούστου 1916 στη Θεσ/ νίκη και με το στρατηγό Π. Δαγκλή και το ναύαρχο Π. Κουντουριώτη σχημάτισαν προσωρινή επαναστατική κυβέρνηση, η οποία έβγαλε την Ελλάδα στον πόλεμο και οργάνωσε το "Στρατό της Εθνικής Άμυνας" για να πολεμήσει στο πλευρό των στρατευμάτων της Αντάντ. Έτσι, η Ελλάδα χωρίστηκε σε δύο μέρη (κράτη). Κατά την συγκρότηση του "στρατού της Εθνικής Άμυνας", οι οπαδοί του βασιλιά Κων/ντίνου για να αποφύγουν τη στράτευση κρύβονταν ή έ­φευγαν κρυφά για τη Νότια Ελλάδα. Τα γαλλικά στρατεύματα της Αντάντ, που αποτελούνταν από Σενεγαλέζους, Μαροκινούς και Μαδαγασκαρινούς στρατιώτες διασκορπίστηκαν στη Δυτική Μακεδονία και υποχρέωναν τους κατοίκους της να προσχωρήσουν στο επαναστατικό κίνημα της Θεσ/νίκης. Η συμπεριφορά των Γάλλων στρατιωτών πολλές φορές ήταν εχθρική. Συχνά προέβαιναν σε συλλήψεις, ξυλοδαρμούς και φυλακίσεις ή και τουφεκισμούς ακόμα των αντιφρονούντων πολιτών χωρίς καμία διά­κριση. Είχαν καταλύσει την κρατική κυριαρχία. Ένα τέτοιο απόσπασμα από 18 έφιππους Μαροκινούς στρατιώτες με επικεφαλής Γάλλο ανώτερο αξιωματικό, εκτελώντας διαταγή του στρατηγού Σεράιγ, τα χαράματα της 3ης Μαρτίου 1917 πήγε και περικύκλωσε το μοναστήρι της Παναγίας Ζιδανίου. Είχε την πληροφορία ότι μέσα σ' αυτό κρύβονταν οι αρχές των Σερβίων, που είχαν ταχτεί με την Κυβέρνηση των Αθηνών . Στην επιχείρηση αυτή συνελήφθηκαν και εκτελέσθηκαν τότε χωρίς καμία διαδικασία σαν "επικίνδυνοι για τα νώτα των συμμαχικών στρατευμάτων" οι Σωκράτης Κοεμτζόπουλος, γραμματέας της Κοινότητας Σερβίων, Χαράλαμπος Κατσοΰρας, συμβολαιογράφος Σερβίων, ο ηγούμενος Καλλίνικος Νίκογλου, ο ανεψιός του ηγουμένου Αλέξανδρος, ο οικονόμος του μοναστηριού Αργυρής Αργυρόπουλος από το Φρούριο και ένας ασθενής ονόματι Θεοφάνης από το χωριό Πάτελι (σημερινό Αγιος Παντελεήμονας Φλώρινας), που τον είχαν φέρει στο μοναστήρι της Παναγιάς οι συγγενείς του για θεραπεία. Ανάμεσα σ' αυτούς που οδηγήθηκαν για εκτέλεση ήταν και ο Αντώνιος Αλεξόπουλος από το Μικρόβαλτο, που εργάζονταν στο μοναστήρι ως μάγειρας. Αυτός σώθηκε ως εκ θαύματος. Η σφαίρα πέρασε τα μαγουλά του μόνο και έπεσε κάτω λιπόθυμος, για να συνέλθει ύστερα από λίγο, όταν το απόσπασμα είχε αναχωρήσει από το μοναστήρι. Από το Ζιδάνι οι Γάλλοι πήγαν στο χωριό Ελάτη. Εκεί συνέλαβαν και εκτέλεσαν στην πλατεία του χωριού τους: Γκαραβέλη Γεώργιο, Τσίγκα Γεώργιο και Γιάννη Μάρκο και κατέστρεψαν το σπίτι του Γιάννη Κούσια, που κατόρθωσε να φύγει και να σωθεί106. Στη συνέχεια το απόσπασμα πήγε στο μοναστήρι του Οσίου Νικάνορα στη Ζάβορδα όπου συγκέντρωσε όλους τους μοναχούς σ' ένα κελί, για να τους τουφεκίσει. Σώθηκαν όμως ύστερα από θαύμα, που αποδόθηκε στο θαυματουργό Όσιο Νικάνορα. Το ιστορικό του θαύματος μας το εξιστορεί ο ιστοριοδίφης Γ. Λυριτζής στο βιβλίο του "Ο Όσιος Νικάνωρ και το Μοναστήρι του": "Όταν έφτασε το Γαλλικό απόσπασμα, γράφει, συνέλαβαν όλους τους καλόγερους που βρήκε μέσα και τους περιόρισε σ' ένα κελί, για να τους εκτελέσει. Αμέσως όμως, εκείνη τη στιγμή, πυκνός καπνός κατέκλυσε τον περίβολο του Μοναστηριού, που έβγαινε από μέσα από την εκκλησία αυτομάτως, - χωρίς να υπάρχει αφορμή πυρκαϊάς ή άλλης σχετικής αιτίας - η δε τοιχογραφία του Αγίου που βρίσκεται στη ΒΔ πλευρά τον εσωτερικού της εκκλησίας και ιστορεί αυτόν γονατιστόν, εφάνη δακρύουσα. Όταν είδαν αυτά οι Γάλλοι κατελήφθησαν από φόβο, και, παρατώντας τους καλόγερους, εγκαταλείψανε αμέσως το μοναστήρι και φύγανε. Από τότε οι καλόγεροι πλαισιώσανε και ετζαμώσανε την τοιχογραφία αυτή τον Αγιου, η οποία τους έσωσε". Θύματα του ολέθριου εκείνου Διχασμού ήταν και οι 85 αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και στρατιώτες, που εκτελέστηκαν ομαδικά στα Πετρανά της Κοζάνης, τον Ιούνιο του 1918, γιατί αρνήθηκαν να πολεμήσουν τους Γερμανούς και τους Βουλγάρους. Ανήκαν στο 12ο σύνταγμα πεζικού και στο 2/39 σύνταγμα ευζ(όνων. Ανάμεσα στους εκτελεσθέντες ήταν ο συνταγματάρχης Περικλής Γιαννιτάκης, ο λοχαγός Γεράσιμος Ποταμιάνος και οι υπολοχαγοί Ελευθέριος Μαντέλης, Γεώργιος Καμπούρης και Μιλτιάδης Χαρατσάμης. Σύμφωνα με την επίσημη έκθεση του Γενικού Επιτελείου "Κατά την διεξαγωγήν της δίκης λόγω των κρισίμων στιγμών ας διήρχετο η χώρα, πρντάνενσε πνεύμα υπερβολικής αυστηρότητας, προς παραδειγματισμόν και αποφυγήν επαναλήψεως παρομοίων γεγονότων"™. Ο Προπος Παγκόσμιος πόλεμος έληξε στις 11 Νοεμβρίου 1918 με την ήττα των Κεντρικών Δυνάμεων και των δορυφόρων τους"". Με τη συνθήκη του Νεϊγύ (27 Ν/βρίου 1919) η Βουλγαρία υποχρεώθηκε να παραδώσει στην Ελλάδα την Ανατολική Μακεδονία και Δυτική Θράκη από το Νέστο ως τον Έβρο ποταμό. Ταυτόχρονα με τη συνθήκη ειρήνης στο Νεϊγύ υπογράφηκε μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας και σύμβαση για αμοιβαία και εθελουσία μετανάστευση των φυλετικών μειονοτήτων. Με την εθελουσία εκείνη ανταλλαγή των μειονοτήτων, όσοι από τους σλαβόφωνους κατοίκους της Μακεδονίας θεωρούσαν τους εαυτούς τους Βουλγάρους, είχαν δηλ. βουλγαρική συνείδηση αναχώρησαν για τη Βουλγαρία, αφού αποζημιώθηκαν για τις περιουσίες τους, που άφησαν στην Ελλάδα. Και αντίθετα' Έλληνες που μέχρι τότε είχαν παραμείνει σε βουλγαρικά εδάφη, τα εγκατέλειψαν και ήλθαν και εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα. Ίδια ανταλλαγή πληθυσμών έγινε συγχρόνως και μεταξύ Ελλάδας και Γιουγκοσλαβί­ας. Έλληνες εγκαταστημένοι σε εδάφη της Σερβικής Μακεδονίας ήλθαν στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν κυρίως στη Φλώρινα και τη Θεσ/νίκη. Όλοι οι σλαβόφωνοι που απόμειναν στη Μακεδονία δήλωσαν ελληνική εθνικότητα. Έτσι βρήκαν τη δικαίωση τους οι μακροχρόνιοι αγώνες και οι μεγάλες θυσίες του Μακεδόνικου Ελληνισμού και ολοκληρώθηκαν τα όνειρα πέντε αιώνων των υπόδουλων.

Πηγή: Ηλίας Κ. Λαμπρέτσας : Ινστιτούτο Βιβλίου και Ανάγνωσης : Κοζάνη 2000