Ο Εβλιγιά Τσελεμπί ήταν Οθωμανός ταξιδιώτης και συγγραφέας που κατέγραψε λεπτομερώς τις περιοχές που επισκέφθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στα τέλη του 17 αιώνα πέρασε δύο φορές από τα Σέρβια και περιγράφει την διοικητική οργάνωση, τις φορολογικές υποχρεώσεις, το κάστρο, την πόλη, τα ήθη και έθιμα και γενικά την κατάσταση της περιοχής.
Το παρακάτω απόσπασμα είναι μετάφραση από μεταγενέστερο τουρκικό βιβλίο και όχι από το πρωτότυπο του συγγραφέα. Σε παρενθέσεις βάζουμε τα δικά μας σχόλια.
Το κείμενο μετάφραση από τα σύγχρονα τουρκικά
Από εδώ (επαρχία Σαρί Γέλ) πήγαμε στην επαρχία Σερβίων(Σέρφιτσε).
Εκείνη τη μέρα περάσαμε ένα ποτάμι που ερχόταν από τα βουνά Χορπεστέ και φτάσαμε στο κάστρο των Σερβίων (της Σέρφιτσας)
Κάστρο των Σερίβων (Σέρφιτσας): Λένε ότι το έχτισε ο Εφλάτουν (ο αρχαίος Πλάτων! ίσως εννοεί ότι λειτουργούσε άριστα σαν πόλη όπως η Πολιτεία του Πλάτωνα ). Αυτό το πήρε με τη δύναμη από τους Ρωμιούς ο Βελή-Μπαγιεζίτ Χαν και το έκανε απαλλαγμένη και φοροαπαλλαγμένη ιδιοκτησία των νισαντζί πασάδων(Σφραγιδοφύλακες της Οθωμανικής διοίκησης δεύτεροι ή τρίτοι στην τάξη μετά τους βεζύριδες). Ο κοινός διοικητής του είναι βοεβόδας(τοπικός διοικητής). Είναι τιμημένη επαρχία με μισθό εκατόν πενήντα άσπρα. Έχει διζντάρη(διοικητής του κάστρου), είκοσι στρατιώτες, είναι τόπος κετχούντα(αξιωματικού) των σπαχήδων(ιπποτών), χαράτσι αγάς(εφοριακός), αγιάν και εσράφ(τιτλοι από τοπικοί άρχοντες).
Όταν μας έδειξαν διαταγές λέγοντας ότι είμαστε ιδιοκτησία νισαντζί πασά(Τα Σέρβια ήταν "χάσι" του νισαντζί πασά: Δηλαδή ήταν προσωπική ιδιοκτησία ή κληροδότημα που είχε παραχωρηθεί στον εκάστοτε νισαντζί πασά ) και δεν δίνουμε χρήματα για τρόφιμα, καταγράψαμε τις εντολές τους στο δικαστήριο. Η εντολή του Πασά ήταν η εξής:
«Εσείς που είστε σερντάρηδες(ανώτεροι στρατιωτικοί διοικητές ) των επτά τμημάτων και αγιάν των πόλεων και καδή(δικαστής) εφέντηδες, ενεργήστε σύμφωνα με τη βασιλική μου εντολή, επειδή αυτή η πόλη είναι ιδιοκτησία νισαντζί πασά, είναι απαλλαγμένη και φοροαπαλλαγμένη από όλους τους επαχθείς φόρους, να το γνωρίζετε έτσι και να εμπιστεύεστε το βασιλικό μου σημάδι.»
Επί αυτού είπα: «Ο Θεός να μη δώσει παρακμή στον Πασά, από αυτή την πόλη δεν παίρνουμε χρήματα και δεν μένουμε στην πόλη, αλλά από όλα τα χωριά ζητάμε χρήματα για τρόφιμα και σίγουρα θα τα πάρουμε.»
Έτσι επέμεινα. Έγιναν πολλές συζητήσεις. Μετά είπα: «Ε, εφέντη, δώσε μας από τα αρχεία την αναφορά εκείνων που δεν υπάκουσαν στην εντολή του Πασά και το αντίγραφο της εντολής του Πασά. Εμείς θα πάμε να συλλέξουμε χρήματα για τρόφιμα, και εσύ θα δεις.»
Είχαμε πολλές διαφωνίες. Τελικά όρισαν δύο φορτία άσπρα από όλα τα χωριά για τον Πασά και ένα φορτίο άσπρα ως αμοιβή για εμάς, έστειλαν άνδρες και αρχίσαμε να περιηγούμαστε την πόλη.
Η θέση του κάστρου Σερβίων (Σέρφιτσας): Είναι χτισμένο σε έναν μικρό λόφο με χώμα και μυτερό, τριγωνικού σχήματος, από πέτρα, όμορφο κάστρο. Οι δύο πλευρές του είναι ψηλά βουνά. Πάνω στα βουνά υπάρχουν επίσης αμπέλια. Μέσα στο κάστρο υπάρχουν περίπου εκατό φτωχά σπίτια Ρωμιών. Δεν υπάρχει οπλοστάσιο και άλλα πράγματα. Μόνο έχει μια χαλασμένη πόρτα που κοιτάζει προς τα δυτικά. Οι ιμαρετές (τα μουσουλμανικά και φιλανθρωπικά ιδρύματα κυρίως συσσιτίων ανεξαρτήτως θρησκείας)του είναι όλα στην κάτω πόλη. Έχει έξι μουσουλμανικές συνοικίες και οκτώ συνοικίες Ρωμιών και Εβραίων. Έχει χίλια οκτακόσια σπίτια με μουριές και αμπέλια, που είναι σαν κολλημένα το ένα πάνω στο άλλο στο βουνό του κάστρου. Από την αρχή ως το τέλος είναι ευημερούντα, πέτρινα σπίτια με κεραμίδια και λεία στέγη.
Οι δρόμοι της είναι πικνοί και φαρδιοί, με ανηφόρες. Οι γνώστες ταξιδιώτες έδωσαν σε αυτή την πόλη το όνομα (Μικρή Προύσα). Διότι όπως η Προύσα, όλοι οι αμπελώνες της έχουν μουριές, και παράγει χιλιάδες καντάρια μετάξι και μεταξένια νήματα. Η διαχείριση του μεταξιού είναι ξεχωριστή. Σε αυτή την πόλη υπάρχει επίσης διοίκηση με σύστημα ιλτιζάμ (μίσθωση φόρων). Το νερό και ο αέρας της είναι επίσης σαν της Προύσας. Έχει έξι τζαμιά. Το (τζαμί του Σουλτάν Μπαγιεζίτ Βελή) είναι απλό κτίριο. Το τζαμί Ντεμπάγκχανε (βρυχοδεψών) το τζαμί των Ντέντε (αγίων πατέρων), το τζαμί του Μουμτζού(κηροποιού) Αγά είναι διάσημα. Εκτός από αυτά υπάρχουν έξι μικρά τζαμιά συνοικιών. Υπάρχει ένα τεκές των Χαλβετί (Δερβήσιδων). Δύο σχολεία για παιδιά, μπροστά από το κονάκι του Μέμι Αγά υπάρχει επίσης ένα χαμάμ(λουτρό). Έχει ένα χάνι (ξενοδοχείο). Υπάρχουν εκατό καταστήματα. Τα αγαπημένα βιοτεχνικά προϊόντα είναι πετσέτες κεντημένες με ιμπρισίμι, πετσέτες, πουκάμισα για χαμάμ, μακραμέ πετσέτες, λεπτό ύφασμα για πουκάμισα με μεταξένια περιθώρια που βάζουν ένα πουκάμισο μέσα σε έναν κάλαμο καλαμποκιού(δηλαδή πάρα πολύ λεπτό που χωράει να τυλιχτεί σε καλάμι) και το στέλνουν σε επαρχίες και ηγεμόνες. Ένα πουκάμισο ζυγίζει δέκα ντράμια (33γραμμάρια). Παράγει υφάσματα χιλάλι. Τα λευκά και μαλακά σεντόνια της επίσης εκτιμώνται. Οι περισσότεροι κάτοικοι είναι Ρωμιοί, οι μουσουλμάνοι είναι λίγοι. Στα κεφάλια των υπηκόων υπάρχει ένα είδος περίεργων και παράξενων τουρμπανιών. (Παραλείπει να αναφέρει ότι τα κεφάλια τους χρειάζονται χτύπημα και ότι οι Έλληνες των Σερβίων είναι θαυμάσιοι άπιστοι και ανώτεροι από τους Μουσουλμάνους) Τα σπίτια είναι το ένα πάνω στο άλλο και κοιτάζουν προς το Μαύρο Νερό (Αλιάκμονα) που τρέχει στην πεδιάδα προς βορρά και δυτικά. Υπάρχουν επτά όμορφες εκκλησίες. Οι Ρωμιές είναι εξαιρετικά πλούσιες και κάθε χρόνο πληρώνουν φόρο πέντε καντάρια μετάξι(στο νισαντζί πασά).
Αφού περιηγηθήκαμε και εδώ, παίρνοντας τα χρήματα για τρόφιμα και λαμβάνοντας τα δώρα του Μέμι Αγά και άλλων μεγάλων, βγήκαμε από την πόλη. Περάσαμε το Ιντζέ Καρασού και σε πέντε ώρες φτάσαμε στην κωμόπολη Νακλμπεντ. Από εκεί επίσης παίρνοντας τα χρήματα, ήρθαμε στο Πιρλεπέ. Εδώ επίσης τα χρήματα που συλλέχθηκαν τα πήρε ο Αρσλάν Πασά-ζαντε με σερί σέντετ και αρζ. Περνώντας το βουνό Πιρλεπέ σε έντονη ζέστη πήγαμε στο Κιοπρουλού, από εκεί προς βορρά περνώντας Σκόπια, Κατσάνικ και Προίστινα, περάσαμε το Βουλτσιτρίν και φτάσαμε στο φρούριο (Νοβομπόρντα).
έτη 1667-68
ΣΤΑΘΜΌΣ ΤΟΥ ΠΑΛΙΟΎ ΦΡΟΥΡΊΟΥ ΣΕΡΒΙΩΝ( ΣΕΡΦΊΤΣΕ)
Αυτό το μέρος το λένε και Σέρβια (Σερφίτσε). Είχαμε περιγράψει εκτενώς και αυτό το μέρος νωρίτερα. Τώρα μείναμε φιλοξενούμενοι για ένα βράδυ στο σπίτι του Μεμί Αγά. Συναντηθήκαμε με όλους τους φίλους και το πρωί στην αυγή ξεκινήσαμε για το δρόμο. Πηγαίνοντας προς την κατεύθυνση της κιβλάς, περάσαμε το μέρος που λέγεται Σαράντα Περάσματα σαράντα φορές με εκατό χιλιάδες δυσκολίες, χάρη στον Θεό με ασφάλεια, αλλά σε κάθε πέρασμα οι σαράντα από εμάς φοβηθήκαμε για τη ζωή μας. . Ο Θεός να μη μας μοιράσει να περάσουμε ξανά από εκείνο το πέρασμα. Διότι σε κάθε ένα μυρίζει μυρωδιά ανθρώπινου αίματος. Επιπλέον οι άπιστοι που λέγονται χαϊντούκ (ουγγρική λέξη, ορεινοί ένοπλοι κτηνοτρόφοι, κάτι σαν αντάρτες)εξοντώνουν τον άνθρωπο. Εκεί ο άντρας χύνει αίμα, βγάζει ψυχή και γεννά. Διότι οι κάτω και πάνω δρόμοι είναι επικίνδυνοι, τρομακτικοί και με πυκνά δάση. Σε κάθε χαράδρα κείτονται χιλιάδες μάρτυρες. Επειδή από αυτούς τους δρόμους δεν μπορεί να περάσει άλογο, είναι αναγκαίο να περνούν πεζοί και ένας ένας. Δόξα στον Θεό, αφού περάσαμε με ασφάλεια από εδώ, πήγαμε τρεις ώρες και φτάσαμε στο σταθμό του χωριού Τσιφλίκ. Αυτό το μέρος έχει ένα χάνι και μερικά καταστήματα. Είναι μικτό χωριό μουσουλμάνων και μη μουσουλμάνων. Από εδώ πήγαμε πάλι τρεις ώρες. Περάσαμε από επίπεδα και λοφώδη μέρη, εύφορα χωριά και πεδιάδες.
(Για την πόλη της Ελασσώνας γράφει σχετικά με τα Σέρβια)
Τελικά ο ίδιος ο Σουλτάν Μπαγιαζίτ Βελί, όταν πήγαινε για την κατάκτηση των φρουρίων Κορώνη και Μεθώνη στην περιοχή της Μοριάς, κατέκτησε τα Σέρβια (τη Σερφίτσε) και αυτή την Αλασόνια από τα φρούρια που συνάντησε στο δρόμο και για να μην περάσει ξανά στα χέρια των απίστων, μετά την κατάκτηση κατέστρεψε μερικά μέρη του φρουρίου.
***
Μερικά από τα σπίτια είναι όπως στην πόλη Σέρβια (Σερφίτσε), σε δεκαπέντε επίπεδα (εννοεί δωματια; ή σκορπισμένα στις άκρες της πόλης μάλλον), ψηλά, τετράγωνα, παλάτια με πύργους. Διότι οι άπιστοι χαϊντούκ και άλλοι ληστές είναι πολλοί. Για αυτό έχουν κτίσει πύργους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου