Σέρβια Κοζάνης: Ενα μοναδικό ταξίδι στην… εποχή του Βυζαντίου (ΒΙΝΤΕΟ & ΦΩΤΟ)

    

Aπό το thes.gr

Ταξιδιώτη, τούτος ο τόπος, αν τον επισκεφθείς, να έχεις γνώση πως έχει να σου διηγηθεί μία μεγάλη ιστορία…

Προετοιμάσου σίγουρα για ένα ταξίδι όπου θα ανακαλύψεις βυζαντινούς θησαυρούς και μάθε πως από εδώ πέρασαν πολλοί σπουδαίοι και τρανοί. Από τον Μέγα Αλέξανδρο, τον Ξέρξη και τους Ρωμαίους έως τον Απόστολο Παύλο, τον Βασίλειο τον Βουλγαροκτόνο και την Αγία Θεοδώρα της Αρτας. Μία πόλη που άκμασε κατά την περίοδο του Βυζαντίου και αυτό είναι απόλυτα εμφανές μέχρι και σήμερα.

Η καστροπολιτεία, οι «Σαράντα Πόρτες» και άλλοι βυζαντινοί ναοί θα σου τραβήξουν σίγουρα την προσοχή εκτός φυσικά από το φαράγγι, τα ανθρωπόμορφα και ζωόμορφα βράχια, η ονειρική θέα στην τεχνητή λίμνη Πολυφύτου και η μεγάλη γέφυρα των Σερβίων.

Αρχικά πρέπει να γνωρίζεις πως τα Σέρβια αποτελούν μία από τις σημαντικότερες κωμοπόλεις του Νομού Κοζάνης. Βρίσκονται μεταξύ των βορειοδυτικών απολήξεων των Πιερίων Ορεων (εκεί που συναντιούνται το Τιτάριο όρος με τα Καμβούνια) και του ποταμού Αλιάκμονα, 26 χλμ. νοτιοανατολικά της Κοζάνης και 15 χλμ. από τα στενά του Σαρανταπόρου. Επίσης βρίσκονται 150 χλμ. νοτιοδυτικά-δυτικά της Θεσσαλονίκης και 100 χλμ. βόρειο-βόρειο δυτικά της Λάρισας.

Εκτός από ιστορικά, έχουν χαρακτηριστεί και πολύπαθα. Το 1912, ο ελληνικός στρατός μετά τη νικηφόρα μάχη στα στενά «πόρτες» απελευθέρωσε τα Σέρβια. Την ίδια μέρα οι Τούρκοι σκότωσαν στις φυλακές των Σερβίων 117 ιερείς, δασκάλους και πρόκριτους από τη γύρω περιοχή. Στις 13 Απριλίου του 1941 οι Γερμανοί βομβάρδισαν την κωμόπολη ενώ το Μάρτιο του 1943 κάηκε ολοκληρωτικά από τους Ιταλούς. Από εκείνη τη διήμερη καταστροφή τίποτε δεν έμεινε όρθιο εκτός από το καμπαναριό του ναού της Αγίας Κυριακής.

Ανακαλύψτε τους βυζαντινούς θησαυρούς

Μπαίνοντας στην πόλη, θα κινηθείτε δυτικά και με κατεύθυνση προς το φαράγγι. Σε κάποιο σημείο «σταματάει» ο δρόμος και εκεί θα καταλάβετε πως πρέπει να παρκάρετε και να ανηφορίσετε με τα πόδια, στο λιθόκτιστο πια φαρδύ μονοπάτι, που οδηγεί προς την καστροπολιτεία. Το ταξίδι σας στη βυζαντινή εποχή τώρα αρχίζει…

Στο μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής σας συνοδεύουν ψηλά δέντρα καθώς και παγκάκια, σε περίπτωση που θέλετε να ξεκουραστείτε. Μην ξεχνάτε πως η καστροπολιτεία καταλαμβάνει στρατηγικό σημείο της περιοχής και διαθέτει καταπληκτική θέα έως την Κοζάνη και την κοιλάδα του Αλιάκμονα.

Ο ναός των Αγίων Θεοδώρων

Σχετικά χαμηλά, στο βορειοδυτικό τμήμα του περιβόλου του κάστρου, βρίσκεται ο ναός των Αγίων Θεοδώρων, ο οποίος ανήκει στο δεύτερο μισό του 11ου αιώνα. Ηταν καθολικό σταυροπηγιακής μονής, από την οποία σήμερα σώζονται μόνο ερείπια του περιβόλου και η καμαροσκέπαστη δεξαμενή του νερού. Ο ναός είναι μονόχωρος με ξύλινη στέγη και εξωτερικά οι τοίχοι του διακοσμούνται με κεραμοπλαστικό διάκοσμο.

Στο εσωτερικό του και εξωτερικά στον δυτικό του τοίχο σώζονται οι τοιχογραφίες του 1497, αντιπροσωπευτικά δείγματα της μακεδονικής τέχνης του τέλους της βυζαντινής εποχής και της αρχής της τουρκοκρατίας. Είναι έργα δύο ζωγράφων και συνδέονται τεχνοτροπικά με το εργαστήριο της Καστοριάς. Από εκεί θα απολαύσετε και την πρώτη θέα στην πόλη Σερβίων και στη λίμνη Πολυφύτου.

Ο μεγάλος ναός «των Κατηχουμένων» ή «Σαράντα Πόρτες»

Συνεχίζοντας, λίγο πιο πάνω θα εντυπωσιαστείτε από τη βασιλική των Κατηχουμένων ή Σαράντα Πόρτες. Αποτελούσε τον επισκοπικό ναό των Σερβίων, αφιερωμένο πιθανότητα στον Άγιο Δημήτριο (κάποιοι υποστηρίζουν και στην Αγία Κυριακή). Κτίστηκε γύρω στο 1000, στη θέση παλαιότερου παλαιοχριστιανικού ναού και ήταν τρίκλιτη με νάρθηκα και υπερυψωμένο το κεντρικό κλίτος, στεγασμένο με δίρριχτη στέγη που σχηματίζει φωταγωγό. Επισκευάσθηκε, ανοικοδομήθηκε και αγιογραφήθηκε αρκετές φορές, από τον 12ο έως τον 16ο αιώνα.

Τα κλίτη χωρίζονται με τοίχους, οι οποίοι διατρυπώνται από τέσσερα τοξωτά ανοίγματα. Στην πρώτη οικοδομική φάση, το κεντρικό κλίτος στεγαζόταν με ξύλινη αμφικλινή στέγη και τα πλαϊνά με μονόρριχτη, ενώ το κεντρικό κλίτος επικοινωνούσε με τα πλαϊνά μέσω τριβήλου. Από το μνημείο διασώζεται τοιχογραφικός διάκοσμος σε τρία στρώματα. Το πρώτο είναι σύγχρονο με την πρώτη φάση του ναού, το δεύτερο χρονολογείται το 13ο αιώνα, επί επισκόπου Μιχαήλ, ενώ το τρίτο, σπαράγματα του οποίου αποκαλύφτηκαν κατά τις τελευταίες ανασκαφικές έρευνες, μπορεί να τοποθετηθεί στο 15ο -16ο αιώνα.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν, μεταξύ άλλων, τα σπαράγματα τοιχογραφιών τα οποία ανευρέθηκαν στο νότιο κλίτος, στο οποίο κατά την πρώιμη μεταβυζαντινή περίοδο λειτουργούσε παρεκκλήσι. Πρόκειται για τη μορφή Ένθρονου Χριστού Παντοκράτορα, τα χέρια μιας δεόμενης μορφής και τμήμα της μορφής του Αγίου Δημητρίου, τα οποία συναποτελούν πιθανότατα παράσταση Δέησης.

Οι τοιχογραφίες αυτές, σε συνδυασμό και με άλλα στοιχεία, όπως τα τμήματα δαπέδου στα δύο πλάγια κλίτη και το τρίτο στρώμα τοιχογραφιών, το οποίο σώζεται στο βόρειο και νότιο κλίτος, πιστοποιούν τη λειτουργία της Βασιλικής, στα πλάγια κλίτη τουλάχιστον, έως το 16ο -17ο αιώνα.

Σήμερα σώζονται μόνον ερείπια του Ναού. Στο πλαίσιο εκπόνησης της μελέτης αποκατάστασης του, κατά τα έτη 1995-2000, πραγματοποιήθηκαν στερεωτικές εργασίες, σωστικές εργασίες συντήρησης των τοιχογραφιών, καθώς και ανασκαφές, οι οποίες έφεραν στο φως πολύτιμα στοιχεία για την ιστορία του μνημείου.

Όπως γράφει ο αλησμόνητος συγγραφέας των «Κάστρων», Γιάννης Γκίκας, εδώ τελέστηκε τον 13ο αι. ο γάμος της κόρης του ξενόφερτου στρατιωτικού διοικητή του κάστρου Pierre d’ Aulphy, της Θεοδώρας, με τον δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β’ Άγγελο Κομνηνό. Η Θεοδώρα αυτή, «των Σερβίων το γέννημα και της Άρτας το σέμνωμα», άγιασε κατόπιν από τις κακουχίες.

Από το σημείο αυτό θα απολαύσετε φανταστική θέα προς την πόλη, τη γέφυρα των Σερβίων και τη λίμνη Πολυφύτου καθώς και το βουνό.

Οι άλλοι βυζαντινοί ναοί

Κοντά στο βόρειο τμήμα του τείχους σώζεται ο μικρός ναός του Αγίου Ιωάννη του Πρόδρομου, που επίσης ήταν καθολικό μοναστηριού. Χρονολογείται στον 14ο αιώνα και είναι μικρή μονόκλιτη βασιλική, που εσωτερικά διατηρεί λίγα σπαράγματα του τοιχογραφικού της διακόσμου.

Λίγο έξω από τα τείχη της κάτω πόλης (εκεί που θα αφήσετε το αυτοκίνητό σας), κοντά στη βόρεια πύλη, επάνω σε ένα στενό βράχο στέκει ο κομψός ναός των Αγίων Αναργύρων, του 11ου-12ου αιώνα. Είναι μονόχωρος με ορθογώνια αψίδα διακοσμημένη με κεραμοπλαστικά κοσμήματα. Το εσωτερικό του είναι διακοσμημένο με τοιχογραφίες που χρονολογούνται στο 1510 και αποδίδονται σε δύο ζωγράφους, από τους οποίους εκείνος που φιλοτέχνησε το μεγαλύτερο μέρος φαίνεται να ανήκει στο καστοριανό εργαστήριο.

Το κάστρο και το μικρό φαράγγι

Συνεχίζοντας τη διαδρομή σας, θα βρεθείτε στο Κάστρο των Σερβίων, το οποίο κτίστηκε μεταξύ (560-650 μ.Χ.), δηλαδή στα χρόνια του Ιουστινιανού ή του Ηρακλείου. Η Ακρόπολη κάλυπτε 2,5 στρέμματα και σήμερα σώζονται -με μεγάλες φθορές- οι Πύργοι, που ξεπερνούσαν τα 20 μέτρα ύψος, μεγάλα τμήματα από τα τείχη και ίχνη κτισμάτων.

Η Βυζαντινή πόλη των Σερβίων είχε την Ακρόπολη, την Άνω Πόλη και την Κάτω Πόλη. Επειδή ανάλογη οχύρωση είχε και ο Μυστράς, αποκάλεσαν τα Σέρβια και «Μυστρά της Μακεδονίας».
Νοτίως της κωμόπολης εκβάλλει το ρέμα Πλατανούλα, σχηματίζοντας ένα μικρό φαράγγι με ενδιαφέροντες γεωλογικούς σχηματισμούς και εντυπωσιακές βραχώδεις εξάρσεις στα πρανή του. Μπορείτε να περπατήσετε μέσα στο φαράγγι και να απολαύσετε τη μοναδική φύση.

Extra infos: Φυσικά μην παραλείψετε φυσικά να κάνετε βόλτα στην πόλη των Σερβίων, να πιείτε τον καφέ σας και να φάτε στα παραδοσιακά ταβερνάκια. Αν έχετε περισσότερο χρόνο, ή ακόμη επιλέξετε να διανυκτερεύσετε, περιηγηθείτε στη γύρω περιοχή καθώς έχει πολλά ακόμη να δείτε. Κάθε εποχή έχει τη χάρη της και τα υπέροχα φυσικά τοπία θα σας αποζημιώσουν.

Πηγή ιστορικών στοιχείων: religiousgreece.gr, dservionvelventou.gr

Aπό το thes.gr