Η άλωση των Σερβίων(ενημερώθηκε 24-3-2016 )

Η απελευθέρωση των Σερβίων απο τους Τούρκους είναι γνωστή και εορτάζεται  στις 10 Οκτωβρίου του 1912. Πότε όμως έγινε η υποδούλωσή της στους Τούρκους;

Η μόνη πηγή πληροφορίας για το πάρσιμο των Σερβίων είναι από τον τούρκο περιηγητή του 17ου αιώνα τον Εβλιά Τζελεμπή. Εκεί αναφέρει ότι τα Σέρβια παραδόθηκαν από τα χέρια των Ελλήνων, ίσως μετά από βραχύχρονη πολιορκία, στον Βαγιαζήτ Α΄(1389-1402) κατά την κάθοδο του στην νότια Ελλάδα το έτος 1393/4.

Διαβάζουμε στο βιβλίο του Α.Ξυγγόπουλου στις σημειώσεις ο Εβλιά γράφει επί λέξει: Όταν κατά το έτος (κενό) ο προστάτης και αφέντης Βαγιαζήτ πορευόταν εναντίον των Ελλήνων , για να αλώσει και να εκπορθήσει, χάρη στις ισχυρές του δυνάμεις, κατέλαβε από τα χέρια των Έλληνων και το φρούριο αυτό (των Σερβίων) με όλα τα κτήματα και τη γή του...(μετάφραση Αβραάμ Παπάζογλου)

Εκείνη την εποχή της παράδοσης του κάστρου το 1393/4 πρέπει να τοποθετήσουμε την αφιξη των 18 οικογενειών απο τα Σέρβια στην Κοζάνη,  όπως αναφέρει ο Λιούφης, λίγα έτη μετά την κάθοδο εξ Ηπείρου των πρώτων Κοζανιτών απο την Κόσδιανη η οποία έγινε μεταξύ 1390-1392 (σελ 37)

Η Θεσσαλονίκη είχε παραδοθεί με τον ίδιο τρόπο αμαχητί το 1387 μετά από μια τετράχρονη πολιορκία. Οι κάτοικοί της προτίμησαν να παραδοθούν για να  αποφύγουν  την παραδοσιακή σφαγή και λεηλασία αν κυριευόταν. Απογοητευμένος από την στάση των κατοίκων ο κυβερνήτης της πόλης και μετέπειτα αυτοκράτορας Μανουήλ Παλαιολόγος  φεύγει από την πόλη αυτοεξόριστος στη Λήμνο.

Για τη Βέροια ο Τζελεμπή αναφέρει ότι πάρθηκε με άλωση επί Σουλτάνου Μουράτ Α’(1362-1389) το 1385.

Η Λάρισα φέρεται να πάρθηκε μαζί με τα τα Τέμπη και τον Πλαταμώνα το 1386 και σε δεύτερη φάση μετά το 1393 όλη η Θεσσαλία.

Την ίδια εποχή, αναφέρει ο Κ. Παπαθανασίου  στη μικρή πεδιάδα της Σαρί Γκιόλ (κίτρινη λίμνη) και στα Καϊλιάρια (Πτολεμαίδα) της περιοχής Κοζάνης εγκαθίσταται στα 1390 ένα σώ­μα Γιουρούκων μουσουλμάνων και Κονιάρων, που ήρθαν μετά από εκστρατεία στην Τρανσυλβανία και ήταν μεταφορείς πυροβόλων, που όλοι έδιναν σώμα 15000 ανδρών  στο στρατό του σουλτάνου. Ο Παν. Λιούφης, που έγραψε την Ιστορία της Κοζάνης, αναφέρει ότι γύρω από την Κοζάνη τα εύφορα μέρη κατέ­λαβαν αμειβόμενοι στρατιώτες από την περιοχή Ικονίου της Μ. Ασίας, γι' αυτό ονομάζονται Ικονιάρηδες ή Κονιάροι. Τα ίδια περίπου γράφει και ο Μ. Καλιν- δέρης και προσθέτει ότι εκτός από την περιοχή της Σαρί Γκιόλ κατοίκησαν και στην περιοχή Τσαρτσαμπά (=παζάρι της Τετάρτης) νότια της Κοζάνης.

Με την παράδοση της η Θεσσαλονίκη (1387) γνώρισε ένα καθεστώς αυτονομίας το οποίο όμως χάθηκε επί του Βαγιαζίτ Α΄ την εποχή της παράδοσης των Σερβίων στους Οθωμανούς.(1393/4)

Μετά όμως την ήττα που υπέστησαν οι Οθωμανοί στη Μάχη της Άγκυρας απο τον Ταμερλάνο  και το θάνατο του Βαγιαζίτ, η περιοχή της σημερινής Μακεδονίας- Θεσσαλίας φαίνεται να πέρασε στα χέρια του αυτοκράτορα Μανουήλ Παλαιολογου ως αμοιβή από τον διάδοχο του Βαγιαζίτ, τον  Σουλεμάν(1402-1410) , το 1403. Με αυτόν το τρόπο τα Σέρβια και η Θεσσαλονίκη περνάνε στην διοίκηση της Κωνσταντινούπολης μέσω του στρατηγού Δημητρίου Λεονταρί

Το 1410 τα Σέρβια και η Θεσσαλονίκη επί του διαδόχου  Μουσά(1410-1413)  περάσανε αμαχητί πάλι στους Οθωμανούς αλλά το 1414 γύρισαν στο Βυζάντιο επί ΜεχμέτΑ΄(1413-1421).

Μετά το 1422 επί Μουράτ Β΄(1421-1451) φαίνεται να ξεκινάει η εποχή της άλωσης των Σερβίων όπως και όλης της σημερινής Μακεδονίας.

Το 1423 η Θεσσαλονίκη πωλήθηκε από τον δεσπότη της Ανδρόνικο στους  Βενετούς, και ξεκινάει μια επτάχρονη πολιορκία από τους Οθωμανούς με τον Μουράτ Β΄ η οποία καταλήγει στην άλωσή της στις 29 Μαρτίου του  1430.

Η δεύτερη κατάληψη-άλωση των Σερβίων απο τους Οθωμανούς, σύμφωνα με τον Θ.Παπαθανασίου φαίνεται να έγινε μεταξύ των ετών 1422, όταν ο σουλτάνος Μουράτ Β΄ στράφηκε δυτικά μετά την αποτυχημένη προσπάθεια άλωσης της Κωνσταντινούπολης  και το 1430 έτος άλωσης της Θεσσαλονίκης, σύμφωνα με τις τοπικές παραδόσεις μετά απο μακροχρόνια πολιοκρία (12 χρόνους), με πιθανότερη το έτος λήξης της πολιορκίας της Θεσσαλονίκης το 1430.

 Ο Λιούφης στην Ιστορία της Κοζάνης αναφέρει ότι στα Σέρβια υπάρχει έξω της πόλεως έξω απο το φρούριο ένας τόπος που ονομάζεται Σεϊτλίκ(Μαρτύριο)όπου ενταφιάστηκαν αυτοί(οι Τούρκοι ) που έπεσαν κατά την πολιορκία της πόλης και κατά το μήνα Μάιο οι Τούρκοι και οι Τουρκάλες προσεύχονται. Και σύμφωνα με Τουρκική παράδοση ο Σουλτάνος Βαγιαζίτ αφού πήγε στις κοντινές Βρύσες έδωσε το σχέδιο για να κτιστεί το τζαμί που βρισκόταν μέσα στην πόλη και καλούνταν Βασιλικό Τζαμί (Ουνκιάρ Τζαμί)

Οι Κώστας Καμπουρίδης & Γιώργος Σαλακίδης στο βιβλίο τους  "Η Επαρχία Σερβίων τον 16ο αιώνα μέσα από οθωμανικές πηγές" αναφέρουν ως πιθανό έτος κατάκτησης των Σερβίων το 1426 και κατά πάσα πιθανότητα με υποταγή  όπως μαρτυρά το γεγονός ότι καμιά χριστιανική εκκλησία των Σερβίων δεν μετατράπηκε σε τζαμί.

Αυτό εικάζεται και από τον Γ. Φραντζή (1401-1477) ο οποίος λέγει για τον Μουράτ Β' :"κύριος της Αρχής όλης έγινε μέχρι κάποια φρούρια τα οποία ήσαν σε κάποια υψηλότατα βουνά" 

Ο Α.Τσαρμανίδης στο βιβλίο του "Συμβολή στην ιστορία της επαρχίας των Σερβίων κατά την περίοδο 1350-1880" δέχεται ως πρώτη κατάληψη των Σερβίων το 1391-94 από τον Βαγιαζίτ Α΄ , με φονικότατες μάχες, αλλά δέχεται ως δεύτερη κατάληψη των Σερβίων το έτος 1499-1500 από τον Βαγιαζίτ Β΄ (1481-1512) μετά δηλαδή την άλωση της Πόλης(1453), απορρίπτοντας την μετάφραση του Τσελεμπή από τον Α.Μοσχόπουλο κατά τον Ξυγγόπουλο και δίνοντας νέα σωστή μετάφραση "Ενώ ο Βαγιαζίτ ο Άγιος(Β΄)..πήγαινε να καταλάβει ...τα κάστρα του Μωριά Μεθώνη και Κορώνη , πήρε το κάστρο αυτό(Σέρβια)από τα χέρια των Ελλήνων με υποταγή(ΑΜΑΝ)". Θεωρώντας ότι η περιοχή επαναστάτησε , τα Σέρβια ελευθερώθηκαν και στο τέλος υπετάγησαν πάλι στους Οθωμανούς εξαιτίας των πολλών κονιάρων τούρκων.

 Εάν όμως ο Εβλιγιά Τσελεμπή που έζησε τον 17ο αιώνα  αναφέρει μόνο  μια κατάληψη των Σερβίων μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης(1453) γιατί δεν αναφέρει μια προηγούμενη κατάληψη τους; Τα Σέρβια ήταν ελεύθερα γι' αυτόν μέχρι το 1500; Για εμάς λοιπόν ο Εβλιά μάλλον μπερδεύτηκε στην αναφορά  του ως προς τους Σουλτάνους και αντί να αναφέρει τον  Βαγιαζίτ Α΄ ανέφερε τον Β΄ θεωρώντας ο Εβλιγιά  ότι καταλήφθηκαν τα Σέρβια  όταν πήγαινε στην Πελοπόνησο για τις δύο πόλεις Μεθώνη και Κορώνη.  Αλλά και ο Βαγιαζίτ Α΄ κατέβηκε στην Πελοπόνησο όταν άρχισαν εμφύλιες διαμάχες μεταξύ των Παλαιολόγων Δεσποτών στο Μυστρά  μετά από πρόσκληση τους κοντά στο 1390 και ζητήθηκε από τον Εβρενός μπέη(στρατηγό του) να επέμβει. Βέβαια αναρωτιόμαστε γιατί δεν αναφέρει και την δεύτερη το 1426. Σχετικά με την αξιοπιστία των πηγών για την κατάκτηση των πόλεων παρακάτω δίνεται μια βιβλιοκριτική για τον Εβλιά  στο βιβλίο του Β.Δημητριάδη σχετικά με τις άμεσες πληροφορίες που δίνει ο περιηγητής στο πέμπτο κεφάλαιο της μετάφρασης.

  http://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/makedonika/article/viewFile/6182/5917

Ως τελικό συμπέρασμά μας, με όσα μπορέσαμε να λάβουμε υπ'οψιν μας,  μπορούμε να θεωρήσουμε δύο καταλήψεις των Σερβίων, την πρώτη το 1393/94 με παραχώρηση στους Οθωμανούς, και την δεύτερη την περίοδο 1423/30 με άλωση με πιθανές ημερομηνίες το 1426 ή το 1430.

Για τα παραπάνω χρησιμοποιήθηκαν τα βιβλια των Α.Ξυγγόπουλου , Θ.Παπαθανασίου, Κ.Παπαθανασίου  και οι αναφορές   του Φ.Κοτζαγεώργη στη σελίδα του Ι.Μ. Μ. Α., Α.Τσαρμανίδης "Συμβολή στην ιστορία της επαρχίας των Σερβίων κατά την περιοδο 1350-1880", πηγές από το διαδίκτυο.