Δεν ηξεύρω αν ο ιστορικός του εξακολουθούντος έτι πολέμου θα χωρίση τας δια τα Ελληνικά όπλα νικηφόρους μάχας εις Σαραντάπορον και Σιδηράν Πόρταν ή θα ενώση αυτάς εις μίαν ότε εξάπαντος θα δοθή το όνομα των Σερβίων. Κυριολεκτικώς μία είνε η μάχη , διότι η ευθηνή σχετικώς δια τον Ελληνικόν στρατόν διάβασις του Σαρανταπόρου , είνε αποτέλεσμα του φόρου της κυκλώσεως εις Πόρταν. Επομένως η μάχη εις την Σιδηράν Πόρταν είνε συνέχεια της εις Σαραντάπορον και αι δύο εσκόπουν την κατάληψιν των Σερβίων.
Είτε όμως δοθή εις τας μάχας ταύτας το όνομα των Σερβίων είτε όχι, η λέξις Σέρβια θα ενθυμίζη εις τους Έλληνας της σήμερον την αγωνίαν την οποίαν εξοκίμασαν μέχρι της καταλήψεως αυτών υπο του στρατού μας, την χαράν δια την είσοδον εις αυτά της υπο τον Διάδοχον νικηφόρου στρατιάς.
Δύναμαι να ισχυρισθώ ότι κανείς δεν εισήλθεν εις τα Σέρβια υπο εντυπώσεις τόσον κτυπητας όσον εδοκίμασα εγώ εισελθών τέσσαρας ημέρας μέτα τον Ελληνικόν στρατόν. Το αποκορύφωμα της συμφοράς εις την περισσότερον Τουρικικήν ή Ελληνικήν ταύτην πόλιν επετελέσθη την ημέραν της αφιξεως μου και την επομένην της αναχωρήσεως μου. Έκτοτε ήρχισεν η αποκατάστασις των πραγμάτων εννοείται υπο άλλην μορφήν την Τουρκικήν αγριότητα είχεν αντκαταστήσει η Ελληνικήν αγριότης....
... Προχωρούμεν παρά ποταμόν τον οποίον διαβαίνομεν περισσότερον απο 40 φοράς. Να ένα αληθινό Σαραντάπορο. Τέλος εξηντλημένοι απο πείνα και δίψαν εφθάσαμεν εις το αρκετά μέχρι της σήμερον σωζώμενος βυζαντινόν φρούριον το οποίον δεσπόζει των Σερβίων και φράσσει την δια του ρηθέντος ποταμού είσοδον εις αυτά. Απο εκεί ψηλά φαίνεται η σελήνη να φωτίζη κάτω την πόλιν και την κοιλάδα του Αλιάκμωνος παρουσάζουσαν κάλλη απερίγραπτα. Το φώς της σελήνης βοηθούν αι εις πολλά μέρη πυρκαϊαί των τουρκικών οικίων , τας οποίας εγκατέλειψαν οι κάτοχοι των.
Η λέσχη των Νεοτούρκων καταληφθείσα υπο τινός εκ Τρικάλων είναι το μόνον προσιτόν κατάστημα εις ένα ξένον , παν άλλα κατάστηστημα είναι κλειστόν. Κατορθώνομεν να πάρωμεν τσάι ακόμη και να δειπνήσωμεν εις το κάλιστο επιπλωμένον αυτό κέντρον των δημιουργών της Νέας Τουρκίας και της Βαλκανικής Συμμαχίας, η οποία επέπτοτο να συντρίψει την πρώτη. Αν δεν ευρίσκετο ιδιωτικόν οίκημα , το οποίον να μας φιλοξενήση η λέσχη των Νεοτούρκων θα μας παρείχε και νυκτερινόν άσυλον. Δι' όλους αυτούς τους λόγους είχομεν αφορμάς ευγνωμοσύνης προς τους οπαδούς του Ταλαάτ και Τζαβήτ, κρίμα μόνον που δεν ήσαν εκεί δια να τους εκφράσωμεν τας ευχαριστίας μας. Απέναντι απο την Λέσχη καίεται ολόκληρος σειρά ξυλίων σπητιών και μαζί με αυτά και φούρνος, οποίος παρείχε πολυτιμώτατας υπηρεσίας εις τον στρατόν μας. Εις το πύρ είχεν ακόμη παραδοθή και μία ξυλανθρακαποθήκη παρα την οποίαν εθερμαίνοντα μακαρίως οι εκεί ευρισκόμενοι , το θάλπος της απήλαυσε και ο υποφαινόμενος.
Περιέρχομαι την επόμενην μετά των οργάνων της εξουσία τας Τουρκικάς συνοικίας. Τίποτε δεν έχει μείνει εις την θέσιν του, το παν έχει διαρπαγεί. 'Ολα τα μέτρα των αρχών είνε ανίσχυρα να προλάβουν την αρπαγήν και την πυρπόλησιν των εγκαταληφθησών οικιών. Αύτα ενούνται όλαι αναμεταξύ των δια των προαυλίων και τα κακοποιά στοιχεία δύνανται να κρύπτωνται. Αλλά τάχα είνε κακοποιά στοιχεία εκείνοι οι οποίοι διαρπάζουν και καίουν τα Τουρκικάς οικίας; Τα υπερεκατόν θύματα της Τουρκικής θηριωδίας κατά την εγκατάλειψιν της πόλεως είχον συγγενείς οι οποίοι μαίνονται προς εκδίκησιν. Ενεργείται αληθώς και αρπαγή υπο των προσδραμόντων χωρικών των πέριξ χωρίων ,αλλά διαταγή του αεικινήτου και δραστηριωτάτου φρούραρχου της πόλεως κ. Καρπετοπούλου τα αρπαζόμενα κατάσχονται και φρουραί υπο εντοπίων ελλήνων προυχόντων και στρατιωτών κάμνουν ότι δυνατόν προς περιορισμόν των αρπαγών και των πυρκαϊών. Οι σκαπανείς περνούν όλην την νύκτα στο πόδι και μεταχειρίζονται παν πρόχειρον μέσον προς κατάσβεσιν, αλλά το νερό λείπει , δεν υπάρχει ούτε δια τας ανάγκας του στρατού. Ένας ακούραστος παπάς αληθής χριστιανός ( παπα Χρυσόστομος Δέλιος) είνε αεικίνητος μέρα και νύκτα, φροντίζει δια την διάσωσιν των Τουρκικών οικιών δια την προμήθειαν ύδατος δια τους Έλληνας τραυματίας και δια τους Τούρκους αιχμαλώτους. Μόνον δια το σπήτι του δεν φροντίζει διότι, ως έμαθον , άφησε τα εξ(έξι) παιδία του χωρίς ψωμί δια να βοηθήση Τούρκους κρυμμένους.
Ήτο κωμικόν με όλην την τραγικότητα του το θέματα ενός γέροντος 80 και πλεόν ετών ο οποίος προσέρχεται κατάκοπος κρατών δεμένη εις το μπαστούνι του μίαν μικράν πετσέταν προσώπου ως σημείον ανακωχλής, υποταγής, αιτήσεως προστασίας. Ξέρει μόνο Τουρκικά και εις όσα λέγει καταλαβμάνουμε μόνο την λέξιν τεσαερές. Ο προσελθών διερμηνεύς μας κατέστησε γνωστόν ότι εστάλη υπο των Τουρκικών οικογενείων των Σερβίων , αι οποίαι είχον καταφύγει εις τα όρη και επι ημέρας έμενον νηστικαί και ζητεί άδεια επανόδου. Ο φρούραρχος κ.Καρπετόπουλος, την τελείαν εκτέλεσιν των καθηκόντων του οποίου ειλικρινώς εθαύμασα, εξέδωκε προκήρυξιν προσκαλούσα τους φυγόντας να επαλέλθουν εις τας οικίας των ,υποσχόμενος προστασίαν ζωής και τιμής. Δι' άλλης προκυρύξεως ηπείλει δια τουφεκισμού παν κακοποιόν στοιχείον.
Όταν μετά δύο ημέρας εβάδιζα απο Κοζάνη εις Βέροιαν απήντησα πλήθος Τουρκικών οικογενειών αι οποίαι επέστρεφον εις Σέρβια. Η καρδιά του ανθρώπου εσπράσσετο να βλέπη τα άμοιρα αυτά όντα να σύρουν μαζί των όλην την δυστυχίαν των . Γυναίκες ξυπόλητες βαστάζουσαι ένα ή δύο παιδία, εις τα οπόια δεν ήξευραν τι να δώσουν δια τροφήν ,γέροντες εξηντλημένοι, κορίτσια ντροπαλά κρυπτόμενα υπο τον φερετζέ, παιδιά άκακα τρέχουν τον μακρόν δρόμον προς τον τόπον της γεννήσεως των. Τους ενθαρρύνομεν ότι θα εύρουν προστασίαν απο την ελληνικήν κυβέρνησιν και οι δυστυχείς ευλογούν τον Θεόν, διότι οι Έλληνες είνε τόσον ανεξίκακοι. Καταριώνται τους μπέηδες, οι οποίοι τους περέπεισαν ν' αφήσουν τα σπήτια των . Μακαρίζουν τους ομοθρήσκους των διαφόρων χωρίων, τους οποίους ούτε δια περιέργου επισκέψεως δεν ετάραξεν ο Ελληνικός στρατός.
Όταν μετά τινά έτη θ' ανεγερθούν αι κακείσαι οικίαι των Σερβίων επί νέου σχεδίου, όταν οι πρώην δούλοι των μπέηδων θα έχουν ιδιοκτησίαν υπο το κράτος των ελληνικών νόμων , ρυθμιζομένου του αγροτικού ζητήματος, όταν οι Μουσουλμάνοι θα πειστούν ότι είνε τελείως ελεύθεροι εις την λατρείαν των , ότι θα εύρουν πολλούς σαν το θαυμάσιον παπά των Σερβίων τον αληθή Σαμαρείτην του Ευαγγελίου, όταν η ελληνική διοίκησις θα εξασφαλίση ζωήν και περιούσίαν , τότε τα Σέρβια θα γίνουν μία πόλις πεντάμορφη, διότι η φύσις εσκόρπισεν εκεί με αφθονίαν , τα κάλλη της και οι Μωαμεθανοί δεν θα έχουν λόγους να λυπούνται διότι η κυανόλευκος θα κυματίζει εις το Διοικητήριον και δεν θα υπάρχει Λέσχη Νεοτούρκων.
Το βυζαντινόν φρούριον απο της Ακοπόλεως των Σερβίων και η Σιδηρά Πόρτα, όπου έπεσαν οι πιστοί του Προφήτου , θα παρικλείουν πάντοτε την πόλιν των Σερβίων , αλλά μαζί με αυτήν και την χρονολογικήν περίοδον απο την πτώσεως του πρώτου εις τας χείρας των Τούρκων μέχρι του ανοίγματος της δευτέρας δια να εισέλεθει νικηφόρος ο Ελληνικός στρατός , ο χρόνος της τυραννίας των πέντε αιώνων θα είνε ένα όνειρο, το οποίον διέλυσεν η αυγή της 10ης κτωβρίου 1912.
Θαλής Κουτρούπης
Εφημερίδα Ακρόπολις
8 Νοεμβρίου 1912
Του Αθανάσιου Τσαρμανίδη
Απο τα "Σερβιώτικά Νέα".
Είτε όμως δοθή εις τας μάχας ταύτας το όνομα των Σερβίων είτε όχι, η λέξις Σέρβια θα ενθυμίζη εις τους Έλληνας της σήμερον την αγωνίαν την οποίαν εξοκίμασαν μέχρι της καταλήψεως αυτών υπο του στρατού μας, την χαράν δια την είσοδον εις αυτά της υπο τον Διάδοχον νικηφόρου στρατιάς.
Δύναμαι να ισχυρισθώ ότι κανείς δεν εισήλθεν εις τα Σέρβια υπο εντυπώσεις τόσον κτυπητας όσον εδοκίμασα εγώ εισελθών τέσσαρας ημέρας μέτα τον Ελληνικόν στρατόν. Το αποκορύφωμα της συμφοράς εις την περισσότερον Τουρικικήν ή Ελληνικήν ταύτην πόλιν επετελέσθη την ημέραν της αφιξεως μου και την επομένην της αναχωρήσεως μου. Έκτοτε ήρχισεν η αποκατάστασις των πραγμάτων εννοείται υπο άλλην μορφήν την Τουρκικήν αγριότητα είχεν αντκαταστήσει η Ελληνικήν αγριότης....
... Προχωρούμεν παρά ποταμόν τον οποίον διαβαίνομεν περισσότερον απο 40 φοράς. Να ένα αληθινό Σαραντάπορο. Τέλος εξηντλημένοι απο πείνα και δίψαν εφθάσαμεν εις το αρκετά μέχρι της σήμερον σωζώμενος βυζαντινόν φρούριον το οποίον δεσπόζει των Σερβίων και φράσσει την δια του ρηθέντος ποταμού είσοδον εις αυτά. Απο εκεί ψηλά φαίνεται η σελήνη να φωτίζη κάτω την πόλιν και την κοιλάδα του Αλιάκμωνος παρουσάζουσαν κάλλη απερίγραπτα. Το φώς της σελήνης βοηθούν αι εις πολλά μέρη πυρκαϊαί των τουρκικών οικίων , τας οποίας εγκατέλειψαν οι κάτοχοι των.
Η λέσχη των Νεοτούρκων καταληφθείσα υπο τινός εκ Τρικάλων είναι το μόνον προσιτόν κατάστημα εις ένα ξένον , παν άλλα κατάστηστημα είναι κλειστόν. Κατορθώνομεν να πάρωμεν τσάι ακόμη και να δειπνήσωμεν εις το κάλιστο επιπλωμένον αυτό κέντρον των δημιουργών της Νέας Τουρκίας και της Βαλκανικής Συμμαχίας, η οποία επέπτοτο να συντρίψει την πρώτη. Αν δεν ευρίσκετο ιδιωτικόν οίκημα , το οποίον να μας φιλοξενήση η λέσχη των Νεοτούρκων θα μας παρείχε και νυκτερινόν άσυλον. Δι' όλους αυτούς τους λόγους είχομεν αφορμάς ευγνωμοσύνης προς τους οπαδούς του Ταλαάτ και Τζαβήτ, κρίμα μόνον που δεν ήσαν εκεί δια να τους εκφράσωμεν τας ευχαριστίας μας. Απέναντι απο την Λέσχη καίεται ολόκληρος σειρά ξυλίων σπητιών και μαζί με αυτά και φούρνος, οποίος παρείχε πολυτιμώτατας υπηρεσίας εις τον στρατόν μας. Εις το πύρ είχεν ακόμη παραδοθή και μία ξυλανθρακαποθήκη παρα την οποίαν εθερμαίνοντα μακαρίως οι εκεί ευρισκόμενοι , το θάλπος της απήλαυσε και ο υποφαινόμενος.
Περιέρχομαι την επόμενην μετά των οργάνων της εξουσία τας Τουρκικάς συνοικίας. Τίποτε δεν έχει μείνει εις την θέσιν του, το παν έχει διαρπαγεί. 'Ολα τα μέτρα των αρχών είνε ανίσχυρα να προλάβουν την αρπαγήν και την πυρπόλησιν των εγκαταληφθησών οικιών. Αύτα ενούνται όλαι αναμεταξύ των δια των προαυλίων και τα κακοποιά στοιχεία δύνανται να κρύπτωνται. Αλλά τάχα είνε κακοποιά στοιχεία εκείνοι οι οποίοι διαρπάζουν και καίουν τα Τουρκικάς οικίας; Τα υπερεκατόν θύματα της Τουρκικής θηριωδίας κατά την εγκατάλειψιν της πόλεως είχον συγγενείς οι οποίοι μαίνονται προς εκδίκησιν. Ενεργείται αληθώς και αρπαγή υπο των προσδραμόντων χωρικών των πέριξ χωρίων ,αλλά διαταγή του αεικινήτου και δραστηριωτάτου φρούραρχου της πόλεως κ. Καρπετοπούλου τα αρπαζόμενα κατάσχονται και φρουραί υπο εντοπίων ελλήνων προυχόντων και στρατιωτών κάμνουν ότι δυνατόν προς περιορισμόν των αρπαγών και των πυρκαϊών. Οι σκαπανείς περνούν όλην την νύκτα στο πόδι και μεταχειρίζονται παν πρόχειρον μέσον προς κατάσβεσιν, αλλά το νερό λείπει , δεν υπάρχει ούτε δια τας ανάγκας του στρατού. Ένας ακούραστος παπάς αληθής χριστιανός ( παπα Χρυσόστομος Δέλιος) είνε αεικίνητος μέρα και νύκτα, φροντίζει δια την διάσωσιν των Τουρκικών οικιών δια την προμήθειαν ύδατος δια τους Έλληνας τραυματίας και δια τους Τούρκους αιχμαλώτους. Μόνον δια το σπήτι του δεν φροντίζει διότι, ως έμαθον , άφησε τα εξ(έξι) παιδία του χωρίς ψωμί δια να βοηθήση Τούρκους κρυμμένους.
Ήτο κωμικόν με όλην την τραγικότητα του το θέματα ενός γέροντος 80 και πλεόν ετών ο οποίος προσέρχεται κατάκοπος κρατών δεμένη εις το μπαστούνι του μίαν μικράν πετσέταν προσώπου ως σημείον ανακωχλής, υποταγής, αιτήσεως προστασίας. Ξέρει μόνο Τουρκικά και εις όσα λέγει καταλαβμάνουμε μόνο την λέξιν τεσαερές. Ο προσελθών διερμηνεύς μας κατέστησε γνωστόν ότι εστάλη υπο των Τουρκικών οικογενείων των Σερβίων , αι οποίαι είχον καταφύγει εις τα όρη και επι ημέρας έμενον νηστικαί και ζητεί άδεια επανόδου. Ο φρούραρχος κ.Καρπετόπουλος, την τελείαν εκτέλεσιν των καθηκόντων του οποίου ειλικρινώς εθαύμασα, εξέδωκε προκήρυξιν προσκαλούσα τους φυγόντας να επαλέλθουν εις τας οικίας των ,υποσχόμενος προστασίαν ζωής και τιμής. Δι' άλλης προκυρύξεως ηπείλει δια τουφεκισμού παν κακοποιόν στοιχείον.
Όταν μετά δύο ημέρας εβάδιζα απο Κοζάνη εις Βέροιαν απήντησα πλήθος Τουρκικών οικογενειών αι οποίαι επέστρεφον εις Σέρβια. Η καρδιά του ανθρώπου εσπράσσετο να βλέπη τα άμοιρα αυτά όντα να σύρουν μαζί των όλην την δυστυχίαν των . Γυναίκες ξυπόλητες βαστάζουσαι ένα ή δύο παιδία, εις τα οπόια δεν ήξευραν τι να δώσουν δια τροφήν ,γέροντες εξηντλημένοι, κορίτσια ντροπαλά κρυπτόμενα υπο τον φερετζέ, παιδιά άκακα τρέχουν τον μακρόν δρόμον προς τον τόπον της γεννήσεως των. Τους ενθαρρύνομεν ότι θα εύρουν προστασίαν απο την ελληνικήν κυβέρνησιν και οι δυστυχείς ευλογούν τον Θεόν, διότι οι Έλληνες είνε τόσον ανεξίκακοι. Καταριώνται τους μπέηδες, οι οποίοι τους περέπεισαν ν' αφήσουν τα σπήτια των . Μακαρίζουν τους ομοθρήσκους των διαφόρων χωρίων, τους οποίους ούτε δια περιέργου επισκέψεως δεν ετάραξεν ο Ελληνικός στρατός.
Όταν μετά τινά έτη θ' ανεγερθούν αι κακείσαι οικίαι των Σερβίων επί νέου σχεδίου, όταν οι πρώην δούλοι των μπέηδων θα έχουν ιδιοκτησίαν υπο το κράτος των ελληνικών νόμων , ρυθμιζομένου του αγροτικού ζητήματος, όταν οι Μουσουλμάνοι θα πειστούν ότι είνε τελείως ελεύθεροι εις την λατρείαν των , ότι θα εύρουν πολλούς σαν το θαυμάσιον παπά των Σερβίων τον αληθή Σαμαρείτην του Ευαγγελίου, όταν η ελληνική διοίκησις θα εξασφαλίση ζωήν και περιούσίαν , τότε τα Σέρβια θα γίνουν μία πόλις πεντάμορφη, διότι η φύσις εσκόρπισεν εκεί με αφθονίαν , τα κάλλη της και οι Μωαμεθανοί δεν θα έχουν λόγους να λυπούνται διότι η κυανόλευκος θα κυματίζει εις το Διοικητήριον και δεν θα υπάρχει Λέσχη Νεοτούρκων.
Το βυζαντινόν φρούριον απο της Ακοπόλεως των Σερβίων και η Σιδηρά Πόρτα, όπου έπεσαν οι πιστοί του Προφήτου , θα παρικλείουν πάντοτε την πόλιν των Σερβίων , αλλά μαζί με αυτήν και την χρονολογικήν περίοδον απο την πτώσεως του πρώτου εις τας χείρας των Τούρκων μέχρι του ανοίγματος της δευτέρας δια να εισέλεθει νικηφόρος ο Ελληνικός στρατός , ο χρόνος της τυραννίας των πέντε αιώνων θα είνε ένα όνειρο, το οποίον διέλυσεν η αυγή της 10ης κτωβρίου 1912.
Θαλής Κουτρούπης
Εφημερίδα Ακρόπολις
8 Νοεμβρίου 1912
Του Αθανάσιου Τσαρμανίδη
Απο τα "Σερβιώτικά Νέα".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου