Το όνομα των Σερβίων. Συμφώνως προς το περίφημον χωρίον του Κωνσταντίνου του Προφυρογέννητου , τα Σέρβια έλαβον το όνομα απο τους Σέρβους, εις τους οποίους ο βασιλεύς Ηράκλειος (610-641) παρεχώρησε τόπον προς εκγατάσταστιν.(1) Εξ αυτών λοιπόν τα Σέρβια "έκτοτε την τοιαύτην προσηγορίαν απείληφεν". Ο Προφυρογέννητος μάλιστα προβαίνει και εις ερμηνείαν του ονόματος Σέρβοι. Κατ' αυτόν , τούτο ισοδυναμεί "τη των Ρωμαίων διαλέκτω" προς το δούλοι , δηλαδή προς το λατινικόν servi. "Ταύτην δε την επωνιμίαν έσχον οι Σέρβλοι δια το δούλοι γενέσθαι του βασιλέως Ρωμαίων".
Και ότι μεν επι των ημερών του Ηρακλείου παρεχωρήθη εις τους Σλάβους τόπος προς εγκατάστασιν είνα ίσως πιθανόν.(2)Η ερμηνεία ομως του ονόματος Σέρβια απο τους εκεί δήθεν εκγατασταθέντας υπο του Ηρακελείου Σέρβους είναι πιθανώτατα δημιούργημα του Προφυρογέννητου και των συνεργατών του. Ότι πάντως πρόκετια περί μεταγενεστέρου δημιουργήματος πιστοποιεί το γεγονός ότι το εθνικόν Σέρβοι εμφανίζεται μόλις το 9ον αιώνα.(3) Η πληροφορία εν τούτοις του Πορφυρογέννητου περι ιδρύσεως των Σερβίων επί της βασιλείας του Ηρακελειου, αλλ' όχι βεβαίως υπο των Σέρβων , απηχεί πιθανώς ιστορικόν γεγονός, όπως θα ίδωμεν κατωτέρω.
Αρχομένου του 19ου αιώνος, ο Κοζανίτης λόγιος Χαρίσιος Μεγδάνης εις ιστορικήν και τοπογραφικήν περιγραφή της Κοζάνης και των πέριξ αυτής κωμοπόλεων και χωρίων ,σωζομένην χειρόγραφον εις την Δημοτικήν Βιβλιοθήκην Κοζάνης, περιγράφων τα Σέρβια, παρέχει ιδικήν του ερμηνείαν του ονοματος των. Κατά τον Μεγδάνην , το όνομα Σέρβια παράγεται απο το λατινικό ρήμα servo(=παρατηρώ, φυλάττω). "Το όνομα Σέρβια δεν εδόθη εις αυτήν την πόλιν απο τους Σέρβους, επειδή αυτοί δεν έφθασαν έως αυτού ποτέ· ...ή αν εδίδετο απο Σέρβους έπρεπε να λέγηται Σερβία(η) και όχι Σέρβια(τα). Όθεν και είναι ευσυμπέραντον ότι να εδόθη εις αυτό απο τους Ρωμάνους(4)...και παράγεται απο το λατινικόν ρήμα σέρβο, το παρατηρώ και φυλάττω, διό και λέγεται πληθυντικώς τα Σέρβια, δηλαδή τα παρατηρητήρια και φυλακτήρια εις το να συμπεριέχη και άλλην μίαν φύλαξιν ενός στενού περάσματος ησφαλισμένου με τείχος και πύλην ως μισήν ώραν απέχοντος των Σερβίων ήδη επείπιον, επειδη ο απο Μακεδονίας εις Θεσσαλίαν αυτούθεν κοινός δρόμος διαβαίνει ή εκ του ειρημένου στενού ή διά μέσου της παλαιάς πόλεως Σερβίων· προσέτι και η πόλις διά το να ήτον κτισμένη εις υψιλήν (ούτω) τοποθεσίαν , ήταν ώς μία σκοπιά και παρατηρητήρια εις όλην την υπ' αυτήν πεδιάδα."(5)
Ο Κ. Άμαντος, αποκρούων επίσης την εκ των Σέρβων παραγωγήν του ονόματος των Σέρβιων , νομίζει , με κάποιαν ίσως πιθανότητα , ότι τούτο σχετίζεται μάλλον προς κύριον όνομα Σέρβιος (τα Σερβίου, τα Σέρβια).(6)
Όλαι λοιπόν αι απο της εποχής του Πορφυρογέννητου μέχρι σήμερον γενόμεναι προσπάθεια προς εξεύρεσιν της αρχής του ονόματος Σέρβια εις ουδέν ικανοποιητικόν οπωσδήποτε συμπέρασμα κατάληξαν . Αι δοθείσαι ερμηνείαι αυτά περιέχουν ίσως περισσότερον ή ολιγότερον αληθοφανή στοιχεία, αλλά πρόκειται μόνον περί εικασιών μη βασιζομένων επι ουδενός θετικού δεδομένου.
1.Κωνσταντινου Πορφυρογέννητου ,De administrado imperio, 152 κ.εξ., κεφ λβ΄(Bonn). Ekd.Γ. MORAVSIK-R.J.H.JENKINS.Budapest, 1949,152:"Ιστέον ότι οι Σέρβλοι, απο των αβαπτίστων Σέρβλων, των και άσπρων επονομαζόμενων, κατάγονται ,των της Τουρκίας εκείθεν κατοικούντων εις τον παρ’ αυτοίς Βοΐκι τόπον επονομαζόμενον, εν οίς πλησιάζει και η Φραγγία, ομοίως και η μεγάλη Χρωβατία, η αβάπτιστος, η και άσπρη προσαγορευομένη· εκείσε τύνυν και ούτοι οι Σέρβλοι το απ’ αρχής κατώκουν. Δύο δε αδελφών την αρχήν της Σερβλίας εκ του πατρός διαδεξαμένων , ο είς αυτών το του λαού αναλαβόμενος ήμισυ, εις Ηράκλειον , τον βασιλέα Ρωμαίων προσέφυγεν , όν και προσδεξάμενος ο αυτός Ηράκλειος βασιλεύς, παρέσχεν τόπον εις κατασκήνωσιν εν τω θέματι Θεσσαλονίκης τα Σέρβλια, α έκτοτε την τοιαύτην προσηγορία απείληφεν. Σέρβλοι δε τη των Ρωμαίων διαλέκτω ‘δούλοι’ προσαγορέυονται, όθεν και ‘σέρβυλα’ η κοινή συνήθεια τα δουλικά φησίν υποδήματα,και ‘τζερβουλιάνους’ τους τα ευτελή και πενιχρά υποδήματα φορούντας. Ταύτην δε την επωνυμίαν έσχον οι Σέρβλοι διά το δούλοι γενέσθαι του βασιλέως Ρωμαίων. Μετά δε χρόνον τινά έδοξεν τούς αυτούς Σέρβλους εις τα ίδια απελθείν , και τούτους απέστειλεν ο βασιλεύς . Ότε δε διεπέρασαν τον Δούναβιν ποταμόν , μετάμελοι γενόμενοι, εμήνυσαν Ηρακλκείω τω βασιλεί δια του στρατηγού , του τότε το Βελεγράδιον κρατούντος, δούναι αυτοίς ετέρν γήν εις κατασκήνωσιν."
2. Βλ. G . OSTROGORSKY< Geschichte des byzantinischen STaates (Byzantinisches HAndbuch,I2). 2α εκδ Munehen, 1952,85 και σημ2 .Πρβ. και Κ. Αμαντου , ΙΣτορία οτυ βυαζντινού κράτους, Ι, Αθήναι, 1939, 289 κ.εξ.
3. ΑΜΑΝΤΟΣ, ενθ'αν. όπου και η σχετική βιβλιογραφία.
4.Εννοεί τους Ρωμαίους
5. Την περικοπήν έλαβον απο την δημοσίευσιν του χειρογράφου υπο Μ. ΚΑΛΙΝΔΕΡΗ, Γραπά μηνεία απ' τη Δυτ. ΜΑκεδονία χρόνων Τουρκοκρατίας, Πτολεμαΐς, 1940,21 κ. εξ.
6. ΑΜΑΝΤΟΣ, ενθ'αν.290 και 470 κ.εξ
ΑΝΔΡΕΑ ΞΥΓΓΟΠΟΥΛΟΥ
ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΩΝ ΣΕΡΒΙΩΝ
ΕΠΑΝΕΚΔΟΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΟΜΙΛΟ ΣΕΡΒΙΩΝ "ΤΑ ΚΑΣΤΡΑ"
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1994
Και ότι μεν επι των ημερών του Ηρακλείου παρεχωρήθη εις τους Σλάβους τόπος προς εγκατάστασιν είνα ίσως πιθανόν.(2)Η ερμηνεία ομως του ονόματος Σέρβια απο τους εκεί δήθεν εκγατασταθέντας υπο του Ηρακελείου Σέρβους είναι πιθανώτατα δημιούργημα του Προφυρογέννητου και των συνεργατών του. Ότι πάντως πρόκετια περί μεταγενεστέρου δημιουργήματος πιστοποιεί το γεγονός ότι το εθνικόν Σέρβοι εμφανίζεται μόλις το 9ον αιώνα.(3) Η πληροφορία εν τούτοις του Πορφυρογέννητου περι ιδρύσεως των Σερβίων επί της βασιλείας του Ηρακελειου, αλλ' όχι βεβαίως υπο των Σέρβων , απηχεί πιθανώς ιστορικόν γεγονός, όπως θα ίδωμεν κατωτέρω.
Αρχομένου του 19ου αιώνος, ο Κοζανίτης λόγιος Χαρίσιος Μεγδάνης εις ιστορικήν και τοπογραφικήν περιγραφή της Κοζάνης και των πέριξ αυτής κωμοπόλεων και χωρίων ,σωζομένην χειρόγραφον εις την Δημοτικήν Βιβλιοθήκην Κοζάνης, περιγράφων τα Σέρβια, παρέχει ιδικήν του ερμηνείαν του ονοματος των. Κατά τον Μεγδάνην , το όνομα Σέρβια παράγεται απο το λατινικό ρήμα servo(=παρατηρώ, φυλάττω). "Το όνομα Σέρβια δεν εδόθη εις αυτήν την πόλιν απο τους Σέρβους, επειδή αυτοί δεν έφθασαν έως αυτού ποτέ· ...ή αν εδίδετο απο Σέρβους έπρεπε να λέγηται Σερβία(η) και όχι Σέρβια(τα). Όθεν και είναι ευσυμπέραντον ότι να εδόθη εις αυτό απο τους Ρωμάνους(4)...και παράγεται απο το λατινικόν ρήμα σέρβο, το παρατηρώ και φυλάττω, διό και λέγεται πληθυντικώς τα Σέρβια, δηλαδή τα παρατηρητήρια και φυλακτήρια εις το να συμπεριέχη και άλλην μίαν φύλαξιν ενός στενού περάσματος ησφαλισμένου με τείχος και πύλην ως μισήν ώραν απέχοντος των Σερβίων ήδη επείπιον, επειδη ο απο Μακεδονίας εις Θεσσαλίαν αυτούθεν κοινός δρόμος διαβαίνει ή εκ του ειρημένου στενού ή διά μέσου της παλαιάς πόλεως Σερβίων· προσέτι και η πόλις διά το να ήτον κτισμένη εις υψιλήν (ούτω) τοποθεσίαν , ήταν ώς μία σκοπιά και παρατηρητήρια εις όλην την υπ' αυτήν πεδιάδα."(5)
Ο Κ. Άμαντος, αποκρούων επίσης την εκ των Σέρβων παραγωγήν του ονόματος των Σέρβιων , νομίζει , με κάποιαν ίσως πιθανότητα , ότι τούτο σχετίζεται μάλλον προς κύριον όνομα Σέρβιος (τα Σερβίου, τα Σέρβια).(6)
Όλαι λοιπόν αι απο της εποχής του Πορφυρογέννητου μέχρι σήμερον γενόμεναι προσπάθεια προς εξεύρεσιν της αρχής του ονόματος Σέρβια εις ουδέν ικανοποιητικόν οπωσδήποτε συμπέρασμα κατάληξαν . Αι δοθείσαι ερμηνείαι αυτά περιέχουν ίσως περισσότερον ή ολιγότερον αληθοφανή στοιχεία, αλλά πρόκειται μόνον περί εικασιών μη βασιζομένων επι ουδενός θετικού δεδομένου.
1.Κωνσταντινου Πορφυρογέννητου ,De administrado imperio, 152 κ.εξ., κεφ λβ΄(Bonn). Ekd.Γ. MORAVSIK-R.J.H.JENKINS.Budapest, 1949,152:"Ιστέον ότι οι Σέρβλοι, απο των αβαπτίστων Σέρβλων, των και άσπρων επονομαζόμενων, κατάγονται ,των της Τουρκίας εκείθεν κατοικούντων εις τον παρ’ αυτοίς Βοΐκι τόπον επονομαζόμενον, εν οίς πλησιάζει και η Φραγγία, ομοίως και η μεγάλη Χρωβατία, η αβάπτιστος, η και άσπρη προσαγορευομένη· εκείσε τύνυν και ούτοι οι Σέρβλοι το απ’ αρχής κατώκουν. Δύο δε αδελφών την αρχήν της Σερβλίας εκ του πατρός διαδεξαμένων , ο είς αυτών το του λαού αναλαβόμενος ήμισυ, εις Ηράκλειον , τον βασιλέα Ρωμαίων προσέφυγεν , όν και προσδεξάμενος ο αυτός Ηράκλειος βασιλεύς, παρέσχεν τόπον εις κατασκήνωσιν εν τω θέματι Θεσσαλονίκης τα Σέρβλια, α έκτοτε την τοιαύτην προσηγορία απείληφεν. Σέρβλοι δε τη των Ρωμαίων διαλέκτω ‘δούλοι’ προσαγορέυονται, όθεν και ‘σέρβυλα’ η κοινή συνήθεια τα δουλικά φησίν υποδήματα,και ‘τζερβουλιάνους’ τους τα ευτελή και πενιχρά υποδήματα φορούντας. Ταύτην δε την επωνυμίαν έσχον οι Σέρβλοι διά το δούλοι γενέσθαι του βασιλέως Ρωμαίων. Μετά δε χρόνον τινά έδοξεν τούς αυτούς Σέρβλους εις τα ίδια απελθείν , και τούτους απέστειλεν ο βασιλεύς . Ότε δε διεπέρασαν τον Δούναβιν ποταμόν , μετάμελοι γενόμενοι, εμήνυσαν Ηρακλκείω τω βασιλεί δια του στρατηγού , του τότε το Βελεγράδιον κρατούντος, δούναι αυτοίς ετέρν γήν εις κατασκήνωσιν."
2. Βλ. G . OSTROGORSKY< Geschichte des byzantinischen STaates (Byzantinisches HAndbuch,I2). 2α εκδ Munehen, 1952,85 και σημ2 .Πρβ. και Κ. Αμαντου , ΙΣτορία οτυ βυαζντινού κράτους, Ι, Αθήναι, 1939, 289 κ.εξ.
3. ΑΜΑΝΤΟΣ, ενθ'αν. όπου και η σχετική βιβλιογραφία.
4.Εννοεί τους Ρωμαίους
5. Την περικοπήν έλαβον απο την δημοσίευσιν του χειρογράφου υπο Μ. ΚΑΛΙΝΔΕΡΗ, Γραπά μηνεία απ' τη Δυτ. ΜΑκεδονία χρόνων Τουρκοκρατίας, Πτολεμαΐς, 1940,21 κ. εξ.
6. ΑΜΑΝΤΟΣ, ενθ'αν.290 και 470 κ.εξ
ΑΝΔΡΕΑ ΞΥΓΓΟΠΟΥΛΟΥ
ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΩΝ ΣΕΡΒΙΩΝ
ΕΠΑΝΕΚΔΟΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΟΜΙΛΟ ΣΕΡΒΙΩΝ "ΤΑ ΚΑΣΤΡΑ"
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1994
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου