Φρούρια, κάστρα και τείχη στους Δήμους Σερβίων και Βελβεντού – Του Σταύρου Καπλάνογλου

Του Σταύρου Π. Καπλάνογλου:
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Νότια του Δήμου Κοζάνης για τα κάστρα του οποίου μιλήσαμε ήδη. βρίσκονται δύο Δήμοι, ο Δήμος Σερβίων και ο Δήμος Βελβενδού
Τα όρια των 2 δήμων περιλαμβάνουν στο νοτιότερο σημείο του ,τους ορεινούς όγκους των Πιερίων (υψόμ.2.190 μ.) .του όρους Τίταρος (1.839 μ.) που το μεγαλύτερο μέρος του οποίου ανήκει στην Θεσσάλια, και των Καμβουνίων (1610 μ.)
Οι ορεινοί αυτοί όγκου χώριζαν την Μακεδονία με την Θεσσαλία και οι ορεινές διαβάσεις αποτελούσαν τα σημεία ελέγχου προς την Άνω και Κάτω Μακεδονία, αλλά και τη Θεσσαλία .Αυτό συνετέλεσε εκτός των άλλων και την κατοίκηση στη γύρω περιοχή και τα κοντινά υψώματα από την προϊστορική ακόμη περίοδο.
Εκτός αυτών απο το χώρο των δυο δήμων περνούσε ο ζωοδότης ποταμός Αλιάκμων ,στις όχθες του οποίου πρόσφατες έρευνες έδειξαν, κατοίκηση από τα πολύ παλιά χρόνια αλλά και ο χώρος που επικοινωνούσαν οι κάτοικοι της Άνω και Κάτω Μακεδονίας , ήταν και ο δρόμος που ακολούθησαν οι Μακεδόνες ,κατά τον 7ο π.Χ. αιώνα με τον Περδίκκας Α΄ κατά την κάθοδό τους από τα Πιέρια Όρη στην πεδιάδα ίδρυσε την πρωτεύουσα της Μακεδονίας τις Αιγές.
Λέγεται! σε μια κάθοδο ο Περδίκκας ακολούθησε ένα κοπάδι κατσικιών (εξ’όυ και ο δρόμος της Κατσίκας ο δρόμος που ακολούθησαν) και στο σημείο όπου σταμάτησαν οι κατσίκες (Αίγες), αποφάσισε να κτίσει αργότερα την Πρωτεύουσα του Μακεδονικού Κράτους την οποία και ασφαλώς ονόμασε Αιγές. (Σημερινή Βεργίνα ).Ακόμη είναι γνωστό ότι αρχαία χώρα της Άνω Μακεδονίας,Ελίμεια που υπήρχε σαν βασίλειο μέχρι την εποχή του βασιλιά Δέρδα του Γ και ενσωματώθηκε στο Βασιλεύω της Μακεδονίας του Φιλίππου του Β’.

Εκτεινόταν στο λεκανοπέδιο του μέσου ρου του Αλιάκμονα μέχρι τα Καμβούνια και το Τιτάριο όρος, Συνόρευε νότια και νοτιοδυτικά με τη Θεσσαλία (περιοχές Περραιβίας )
Επόμενο ήταν στην περιοχή να αναπτυχθούν μια σειρά φρουρίων και κάστρων που θα έλεγχαν την περιοχή.
Ο χρόνος και η λιθοκλοπή όπως λεγόταν η αφαίρεση των εγκαταλελειμμένων λίθων για τις οικοδομικές ανάγκες των ανθρώπων που κατοικούσαν στην περιοχή να εξαφανίσουν πολλά από τα ίχνη αυτών των οχυρώσεων και σημείων έλεγχου που είχαν δημιουργηθεί στην περιοχή
Διασώθηκαν κυρίως ερείπια τέτοιων κατασκευών της Ρωμαϊκής και Βυζαντινής εποχής και βασικότερος εκπρόσωπος τους ,είναι η Καστροπολιτεία των Σερβίων
Άλλες αξιόλογες ενδείξεις για ύπαρξη Φρουρίων και Κάστρων υπάρχουν τόσο στην βιβλιογραφία όσο και από ανασκαφές η ερείπια που βρέθηκαν και έδειχναν την ύπαρξη του
Κάστρου των Λευκάρων. του Πολυφύτου , του Βελβενδού (Βασίλαγα Ράχη και Παλιόκαστρου ) ,του Παλιογράτσανου,των Σερβίων [Καστροπολιτεία ή Κάστρο της Ωρίας και Πόρτες ],των Λαζαράδων ,και των κάστρων του Σωσκού και του Στανού που βρισκόταν στις θέσεις του σημερινού οικισμού του Φρουρίου των Σερβίων και της Μονής της Ζάμπορδας αντίστοιχα.
ΤΑ ΚΑΣΤΡΑ
1. ΚΑΣΤΡΟ ΛΕΥΚΑΡΩΝ
Ένα κάστρο, ακόμη πληροφορηθήκαμε, υπάρχει ανάμεσα στα Λεύκαρα και τα Ίμερα της Κοζάνης που δεν συμπεριλήφθηκε στα κάστρα της Κοζάνης μια και το δημοτικό διαμέρισμα των Λευκάρων ανήκει στον Δείμο Σερβίων .
Είναι το μοναδικό σε μας γνωστό φρούριο στην βορεινή πλευρά του Αλιάκμονα.
Περιήλθε πρόσφατα σε γνώση μας, δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες γιαυτό
ΒΕΛΒΕΝΔΟ
Ή επίκαιρη θέση τού Βελβεντού φαίνεται ότι ευνοούσε πάντα την εγκατάσταση και ανάπτυξη οικισμών,γιατί υπάρ­χουν λείψανα τού νεολιθικού πολιτισμού, καθώς και τής πρώιμης εποχής του χαλκού σε τούμπες στην ευρύτερη περιοχή του ( θέση Βασιλάρα ράχη κ.ά.
Η έρευνα σε αρχαιολογικούς χώρους της περιοχης του Βελβενδου όπως » Βασιλάρα Ράχη » ,Μπράβας”, “Παπαράχη” «Γρατσάνη «, » Παλαιόκαστρο » έχει δείξει πως η περιοχή κατοικείται συνεχώς από την προϊστορική εποχή με σημαντική ανάπτυξη κατά περιόδους . Τα αξιόλογα Βυζαντινά, μεταβυζαντινά και νεότερα μνημεία μαρτυρούν τη σημαντική ανάπτυξη του τόπου κατά τη νεότερη εποχή .
ΚΑΣΤΡΟ ΠΑΛΑΙΚΑΣΤΡΟΝ ΒΕΛΒΕΝΔΟΥ – ΒΑΣΙΛΑΓΑ ΡΑΧΗ
Στην θέση Καρυές υπάρχουν .τα ερείπια Κάστρου ”Παλαίκαστρον ” για το οποίο έλεγαν ότι συνδεόταν με το κάστρο των Σερβίων
Εκεί έλεγαν ότι κατοικούσε ο βασιλιάς της περιοχής και για αυτό την έλεγαν του ”Βασιλάρα ράχη ”
Στα ερείπια αυτά κατά καιρούς έχουν βρεθεί διαφορά αρχαία αντικείμενα, πήλινα αγγεία,νομίσματα κλπ
ΦΡΟΡΙΟ ΜΠΡΑΒΑΣ – ΠΑΠΑΡΑΧΗΣ
Οι τάφοι υστερορωμαϊκών – παλαιοχριστιανικών χρόνων που αποκαλύφθηκαν τελευταία στη θέση “Κάτω Μπράβας”. Η παρά­δοση αναφέρει, ότι ,όπως και τα γειτονικά Σέρβια, ήταν τόπος εξορίας αξιωματούχων .
Αρχαιολογικές έρευνες στο Βελβεντό στη θέση Παπαράχη, ενώ αρχιτεκτονικά μέλη και άλλα ευρήματα έχουν προέλευση την περιοχή της Γρατσιάνης 1.Ή ζωή στην περιοχή τής κωμοπόλεως στα παλαιοχριστιανικά χρόνια παραμένει σκοτεινή.
ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΟ ΠΟΛΥΦΗΤΟΥ
-Κάστρο του προδομένου νερού Παλαιόκαστρο διαπιστώθηκε η ύπαρξη λουτρού, τέλους 3ου με αρχές 4ου αιώνα, στα θεμέλια του βυζαντινού ναού του Αγίου Μηνά, αρχιτεκτονικά μέλη παλαιοχριστιανικών χρόνων εντοιχισμένα σε εκκλησίες και νομίσματα συνηγορούν για την ανάπτυξη της περιοχής αυτήν την περίοδο. Αρχιτεκτονικά λείψανα, όστρακα αγγείων, νομίσματα ρωμαϊκών έως και βυζαντινών χρόνων ανευρίσκονται στις οχυρωμένες θέσεις με την ονομασία “Παλαιόκαστρο”,
ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΟ ΓΡΑΤΣΑΝΗΣ
Σε απόσταση 46 χιλιομέτρων από την Κοζάνη και μόλις 9 χιλιόμετρα από το Βελβεντό, συναντάμε το χωριό Παλαιογράτσανο.
Είναι χτισμένο στην δυτική πλευρά των Πιέριων μέσα σε μια καταπράσινη περιοχή με πλατάνια, κυπαρίσσια και ακακίες.
Στην τοποθεσία Παλίοκαστρο υπάρχει κάστρο με την ονομασία ”Γρατσιάνη” η ”Γρατσιανή” η ”Γρατιανη ”Ο Κεραμόπουλλος πίστευε ότι πιθανόν να ήταν το Κάστρο της πόλης Φυλακαί,
Στα Σέρβια κάποιοι άλλοι πιστεύουν ότι εκεί βρισκόταν οι Φυλακαί΄
Πάντως τα ερείπια που υπάρχουν δείχνουν την ύπαρξη ισχυρής Μακεδονικής και Ρωμαϊκής πόλης τα χρόνια εκείνα.
Τρία χιλμ. ΒΑ του Βελβεντού, σε λόφο δυτικά των Πιερίων και η δεύτερη ΝΔ, κοντά στο σύγχρονο οικισμό Παλαιογράτσανο (Παλαιόκαστρο Γρατσάνης ή Παναγία στο Τσιλιπίσιο).
Η ιστορία του χωριού είναι πολύ παλιά και φτάνει αιώνες πριν. Η θέση, στην οποία βρίσκεται σήμερα ο οικισμός Παλαιογρατσάνου, δεν ήταν και η αρχική. Με βάση τα όσα μαρτυρούν τα ευρήματα και τα υπάρχοντα ερείπια , ο οικισμός βρισκόταν αρχικά δυτικά της σημερινής τοποθεσίας του χωρίου και στην θέση με την ονομασία «ΓΡΑΤΣΑΝΗ». Όλα τα στοιχεία συγκλίνουν πως στην περιοχή «ΓΡΑΤΣΑΝΗ» υπήρχε οικισμός και επί Μακεδονικής εποχής ,ο οποίος καταστράφηκε μετέπειτα, πιθανότατα επί Ρωμαϊκής εποχής.
Την επωνυμία του το χωριό Παλαιογράτσανο φημολογείται πως την πήρε από τον στρατηγό «Γρατιανό
Σχετικά τώρα με τον πρώτο οικισμό, ο οποίος χτίσθηκε από τον Γρατιανό με την ονομασία «ΓΡΑΤΙΑΝΗΝ», υπάρχουν στοιχεία που αναφέρονται σε έναν οικισμό , ο οποίος χτίστηκε ανατολικά της πόλης των Σερβίων. Μάλιστα τα ευρήματα, τα οποία έχουν έλθει στην επιφάνεια, είναι αδιάψευστοι μάρτυρες και αποδεικνύουν περίτρανα πως όντως υπήρχε οικισμός στη θέση «ΓΡΑΤΣΑΝΗ». Σχετικά στοιχεία και μαρτυρίες για τα λεγόμενα είναι δυνατόν να βρει κανείς στον ναό του Αγίου Δημητρίου στα ερείπια, που υπάρχουν στη θέση «ΓΡΑΤΣΑΝΗ». Τρανταχτό τεκμήριο αποτελεί και ο κώδικας , ο οποίος βρέθηκε . Στον κώδικα στη μονή του Αγίου Νικάνορα στη Ζάβορδα υπάρχει ρητή αναφορά σε ένα χωρίο με την ονομασία «ΓΡΑΤΖΙΑΝΗ».
ΣΕΡΒΙΑ
Τα Σέρβια είναι μια από τις σημαντικότερες κωμοπόλεις του Νομού Κοζάνης. Βρίσκονται μεταξύ των βορειοδυτικών απολήξεων των Πιερίων ορέων και του ποταμού Αλιάκμονα, 26 χλμ. νοτιοανατολικά της Κοζάνης, 47 χλμ. από την Ελασσόνα και 15 χλμ. από τα στενά του Σαρανταπόρου. Επίσης βρίσκονται 150 χλμ. Νοτιοδυτικά-δυτικά της Θεσσαλονίκης και 100 χλμ. Βόρειο-βόρειο δυτικά της Λάρισας. Από τα Σέρβια η οδική διαδρομή, μέσω παλαιάς Καστανιάς ή Πλατανορρεύματος και Πιερίων, προς την Κατερίνη είναι 65 χλμ.
Στην περιοχή συνέβησαν σημαντικά ιστορικά γεγονότα για τα οποία θα μιλήσουμε στην επόμενη δημοσίευση ,επιγραμματικά να πούμε ότι
Σημαντικά γεγονότα στη διάρκεια των αιώνων ήταν :
480 π.Χ.: Ο Ξέρξης επιχείρησε να περάσει τη δίοδο των Σερβίων χωρίς να κατορθώσει, λόγω καλής οχύρωσης.
335 π.Χ.: Ο Μέγας Αλέξανδρος χρησιμοποίησε τη διάβαση των Σερβίων πορευόμενος από την Αχρίδα για τη Θήβα. Όπως θα μας δοθεί η ευκαιρία να αναφερθούμε στην επόμενη δημοσίευση μας ο Μέγας Αλέξανδρος παρακολουθούσε τα μαθήματα στην σχολή του Αριστοτέλη στην Μίεζα που βρισκόταν κάπου ανάμεσα στα σημερινά Σερβία και το Βελβενδό
160 π.Χ.: Οι Ρωμαίοι στρατηγοί Μάρκος Αυρήλιος και Παύλος Αιμίλιος περνούν από τα Σέρβια.
5-64:μ.Χ. Περνά και διδάσκει στα Σέρβια ο Απόστολος Παύλος.
460 και 479 μ.Χ, Γότθοι και Οστρογότθοι περνούν από την περιοχή
Απο το 560-630: Κτίστηκε το Φρούριο των Σερβίων, στα χρόνια του Ιουστινιανού ή του Ηρακλείου.
ΚΑΣΤΡΟ ΣΕΡΒΙΩΝ – ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΩΡΙΑΣ
Το κάστρο βρίσκεται στους δυτικούς πρόποδες των Πιερίων. Είναι χτισμένο στην πιο σημαντική, οχυρή θέση, καθώς ελέγχει το πέρασμα από τη Μακεδονία στη Θεσσαλία και τη Νότια Ελλάδα μέσω των στενών του Σαρανταπόρου.
Το Κάστρο των Σερβίων κτίστηκε κάπου μεταξύ 560 και 650, δηλαδή στα χρόνια του Ιουστινιανού ή του Ηρακλείου
Η συνολική έκταση του κάστρου είναι περί τα 100 στρέμματα.
ΚΑΣΤΡΟΠΟΛΙΤΕΙΑ
Η Βυζαντινή πόλη των Σερβίων παρουσιάζει ένα ιδιαίτερα εξελιγμένο σύστημα οχυρώσεων, που μπορεί να συγκριθεί επάξια με τα αμυντικά συστήματα σημαντικών πόλεων της εποχής, όπως η Θεσσαλονίκη, η Βέροια και οι Σέρρες.
Η πόλη περιελάμβανε την Ακρόπολη, την Άνω Πόλη και την Κάτω Πόλη. Υπήρχαν δηλαδή τρεις ζώνες οχύρωσης, η μία μέσα στην άλλη. Στην Κάτω Πόλη ζούσαν οι αγρότες και οι εργάτες, στην Άνω Πόλη διέμενε η μεσαία τάξη και στην Ακρόπολη ο άρχοντας.
Το μεγαλύτερο μέρος της οχύρωσης που σώζεται σήμερα χρονολογείται στη μεσοβυζαντινή εποχή (11ος-12ος αιώνας). Πάντως, σε τμήματα των τειχών, αναγνωρίστηκαν φάσεις των πρώιμων βυζαντινών χρόνο (6ος-7ος αιώνας) καθώς και φάσεις που μπορούν να συσχετισθούν με το πρόγραμμα ανοικοδομήσεων και επισκευών φρουρίων της Μακεδονίας που εφάρμοσαν οι αυτοκράτορες Λέων Ε’ ο Αρμένιος (813-820) και Ρωμανός Λεκαπηνός (959-963). Εκτεταμένες επιδιορθώσεις και ανακτήσεις πραγματοποιήθηκαν και στα χρόνια των Παλαιολόγων (13ος-15ος αιώνας).
ΠΟΡΤΕΣ ΣΕΡΒΙΩΝ
Στην θέση «Πόρτα», στα Σέρβια Κοζάνης η αρχαιολογική υπηρεσία έχει κηρύξει έναν συγκεκριμένο χώρο σαν ‘’αρχαίο μνημείο ‘’ με ότι αυτό συνεπάγεται ,, η αρμόδια υπηρεσία θεώρησε απαραίτητο να προστατευθούν τα ερείπια αμυντικών συστημάτων και πύργων που πιθανολογούν ότι βρισκόταν στην περιοχή από την βυζαντινή και μεταβυζαντινή εποχή
Το σχετικο ΦΕΚ του 1973 Περί χαρακτηρισμού ιστορικών διατηρητέων μνημείων εις Νομόν Κοζάνης,γράφει:
“Χαρακτηρίζομεν ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία ένα Πύργον παρά τη θέσιν “Πόρτα” Σερβίων Ν. Κοζάνης ως και λείψανα των τειχών των Σερβίων σωζόμενα ΝΑ του ως άνω Πύργου.”
ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΟ ΛΑΖΑΡΑΔΩΝ
Στο μικρο αλλά ιστορικό χωριό των Λαζαράδων (Κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους, στις 9 Οκτωβρίου 1912 έγινε η μάχη των Λαζαράδων: νικητήρια μάχη του Ελληνικού απελευθερωτικού στρατού ενάντια στα τουρκικά στρατεύματα. )
Οι Λαζαράδες είναι χωριό του νομού Κοζάνης που απέχει 46 χιλιόμετρα από την πόλη της Κοζάνης.
Ανήκει είχε στην απογραφή 2001, ι 152 κατοίκους οι οποίοι ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία (περίπου 100 μόνιμοι). Το χωριό βρίσκεται ανάμεσα στο Τρανόβαλτο και την Ελάτη. που έχουν βρεθεί αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα επισημάνθηκαν στην τοποθεσία Παλιόκαστρο ίχνη αρχαίου κάστρου.
ΚΑΣΤΡΟ ΣΩΣΚΟΥ – ΦΡΟΥΡΙΟΥ
Ο Σωσκός λεγόταν παλαιότερα το δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Σερβίων Φρούριο .
Στον κώδικα τής Τζάπορδας τό «Φρούριο» φέρεται με την ονομασία Νεζεσκός. Κατόπιν του εδόθη η ονομασία «Παληάλωνα» από μια ο­μώνυμη τοποθεσία πού βρίσκεται πάνω σε ύψωμα ανατολικά του χωριού. Τελευταία δε πήρε την ονομασία «Φρούριο».
Τή σημερινή του ονομασία το «Φρούριο» την οφείλει σε παρακείμενο κάστρο. Το κάστρο ονομάζονταν «Κάστρο του Σωσκού». Είναι κάστρο Βυζαντινό τής ίδιας σειράς των Σερβίων.
Δύο εκδοχές υπάρχουν για την ονομασία του κάστρου «Σωσκού»: ή μία είναι πώς ή λέξη «Σωσκός» προήλθε άπ’ τό ρήμα «σώζω» (σωμός) και ή άλλη να
προήλθε άπ’ το «σηκός», δωρικό «σακός» πού σημαίνει μέρος περίφραχτο.
Ή ένδειξη ζωής στο «Φρούριο» δεν αρχίζει άπ’ τη Βυζαντινή εποχή. Χάνεται στα βάθη των αιώνων. Κατά καιρούς βρέθηκαν στο «Φρούριο» λί­θινα εργαλεία πού πείθουν για ένδειξη ζωής κατά την Νεολιθική εποχή. Απ’ τα αντικείμενα αυτά τίποτε δε σώζεται σήμερα και χάθηκαν στην περιοχή του χωριού. , Βρέθηκε σφυρί λίθινο σε καλή κατάσταση. Το χρώμα του λίθου ήταν μαύρο
Ωά λίθινα αυτά αντικείμενα, ως και μερικά πήλινα αγγεία είναι ή μόνη πληροφορία γιά ένδειξη ζωής κατά τούς Ηρωικούς και Ομηρικούς χρόνους (2.000 π.Χ.- 776 π.Χ.).
Δείγματα ζωής στην περιοχή κατά τούς ιστορικούς χρόνους (776-323 π.Χ.) έχουμε πάρα πολλά. Έχουμε χάλκινα κοσμήματα πού βρέθη­καν μέσα σε κυβωτιόσχημους τάφους αλλά και σιδερένια όπλα καί νόμισμα χάλ­κινο του Φιλίππου Β’. . Οι αρχαίοι τάφοι πού έχουν βρεθεί είναι πολλοί.
Απ’ το 323 π.Χ. μέχρι τό 395 μ.Χ. την παρουσία των κατοίκων στην περιοχή τη δείχνουν τα έξης αντικείμενα: α) ένα πήλινο λυχνάρι Ρωμαϊκών χρόνων, β) πήλινα αγγεία και γ) το νόμισμα με την προτομή του Αδριανού.
Η περιοχή του «Φρουρίου» είναι όλη μια νεκρόπολη
ΚΑΣΤΡΟ ΖΑΒΟΡΔΑΣ- ΦΡΟΥΡΙΟ ΣΤΑΝΟΣ
Στην περιοχή της γνωστής στους Κοζανίτες Μονής Ζιδανίου ή Ζηάνη, ή Ζητάνη ή Ζιτάνοι όπου υπάρχει η σύγχρονη μονή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος υπήρχε μικρός οικισμός που το 1904 είχε 50 Ελληνες κατοίκους με το όνομα Ζάβοδρα ( εμφανίζεται στον κώδικα 201 της Ζάμπορντας ) Εκατό χρόνια πριν από την τελευταία χρονολογία το αναφέρει και ο Μεγδανης στην «Απογραφική έκθεση του μεσημβρινού μέρους της Μακεδονίας» γράφοντας για «εν χωρίον Ζιντάνιον ως τρεις ώρας μακρύτερα (εννοεί από τα Σέρβια), εις τόπον ορεινόν και παράμερον
Σε αυτή την περιοχή υπήρχε φρούριο για το οποίο λέει ο ο Λιούφης γράφοντας : «Πλησίον της Σωσκού έτερον φρούριον Στανός» και ότι «είναι δε το σωζόμενος σήμερον Σδιάνη εν οχυρά τοποθεσία»
Το φρούριο έγινε γνωστό στην βιβλιογραφία από την αναφορά του στον επαναστάτη Καμυτζή και τον αυτοκράτορα Αλέξιο ΙΙΙ .
Ο επαναστάτης γαμπρός του Αλεξίου Γ΄ Άγγελου Μανουήλ Καμύτζης δημιούργησε με την υποστήριξη του Ντόμπρομιρ Χρυσός που είχε ιδρύσει αυτόνομη ηγεμονία στην Μακεδονία του Βαρδάρη ένα μικρό πριγκιπάτο στα βόρεια της Θεσσαλίας (1199 – 1201), το διέλυσε γρήγορα ο αυτοκράτορας Το φρούριο του Στανού ήταν το καταφύγιο του Καμυτζή μετά την ήττα του .
Στα 1204 ο Στανός αποτελεί μέρος του θέματος Πελαγονίας–Πριλάπου. Όπως και οι άλλες πόλεις της περιοχής πέρασε στον έλεγχο του Δεσποτάτου της Ηπείρου
Το δε 1259, της Νίκαιας
Η βυζαντινή πόλη – φρούριο Στανός των χρόνων του Ακροπολίτη, είναι ένας οικισμός κατά την Οθωμανική περίοδο και στις αρχές του 16ου αιώνα κτίζεται εκεί η μονή της Θεοτόκου
Περισσότερες πληροφορίες για το κάστρο των Σερβιων και την ιστορία της περιοχής ,το Φαραγγι και τις Πορτες Σερβίων, τον Δαρείο που προσπάθησε να περάσει απο τα στενά των Σερβίων και δεν τα κατάφερε,την Μίεζα και τον Μ.Αλέξανδρο το Βυζάντιο και την Καστροπολιτειά , θα δώσουμε στην επόμενη δημοσίευση.