Σαντζάκι και Καζάς Σερβίων το 1888

Η Οθωμανική διοίκηση αποτελούνταν απο Βιλαέτια(Αποκεντρωμένες Διοικήσεις), Σαντζάκια(Περιφέρειες) Καζάδες(Δήμοι)  και Ναχιγιέδες(κοινόητες). Η αναφορά είναι απο την ανώτερη  διοικητική διαίρεση προς την κατώτερη.

Το  έτος 1888 η περιοχή των Σερβίων προβιβάστηκε από Καζά και σε Σαντζάκι  του Βιλαετίου(Αποκ Διοίκηση ) Μοναστηρίου.

Το Σαντζάκι Σερβίων αποτελούσαν οι Καζάδες: Σερβίων, Κοζάνης, Δζουμαάς, Ανασελίτσης, Ελασσόνας, Γρεβενών.

 Δηλαδή τα Σέρβια αποτελούσαν έδρα Σαντζακίου και έδρα Καζά.

Για το  έτος 1891 δίνεται:

Καζάς Σερβίων:

Κωμόπολη Σερβίων περιελάμβανε : 4 τζαμιά, τεκές, μεδρεσές, αστική σχολή, προκαταρκτική σχολή, σχολή για τους χριστιανούς, 4 εκκλησίες, κυβερνείο, στρατώνας, νοσοκομείο, τηλεγραφείο, 2 αστυνομικά τμήματα, αποθήκη ρουχισμού στρατιωτών, 667 οικίες, 140 καταστήματα, 9 χάνια, 2 λουτρά, 2 εργοστάσια, 8 φαρμακεία, 12 φούρνοι, 2 «καζίνα», εστιατόριο, 5 μαγειρεία, 2 τελωνεία, 3 αποθήκες, 5 αχυρώνες και 10 οικόπεδα. 

Χωριά των Σερβίων: 2.151 οικίες. 
Κωμόπολη και χωριά: 5.108 αμπέλια, 135 κήποι, 331
λιβάδια, 38.586 χωράφια και 9 βοσκότοποι

Ναχιγιές Βελβενδού: Χωριό Βελβενδού: 704 οικίες, τζαμί, 5 εκκλησίες,
πύργος ρολογιού, 5 φούρνοι, 60 καταστήματα, 37 μύλοι, κυβερνείο, φαρμακείο,
4 υφαντήρια σαγιακίου, 4 καφενεία, 3 ταβέρνες, 2 εργοστάσια, χάνι,
256 αχυρώνες, 50 στρέμματα κήπων και 1.530 στρέμματα αμπελιών

Καζάς Κοζάνης:

Κωμόπολη Κοζάνης: 1.171 οικίες, 487 καταστήματα,
21 φούρνοι, 12 χάνια, 4 εργοστάσια και 18 κήποι. 

Χωριά της Κοζάνης: 3.650 οικίες.

 Κοζάνη και χωριά: 44 τζαμιά, 30 σχολεία, 32 τεκκέδες και ζαβιγιέ
(ερημητήριο δερβίση), 49 εκκλησίες, 65 μύλοι, 3.120 αποθήκες και αχυρώνες,
26 τσιφλίκια (αγρόκτημα), 14.140 αμπέλια, 54.376 χωράφια, 11 λιβάδια, 23
βοσκότοποι και 58 κρήνες (σ. 128).
Ναχιγιές (Βέντσε): Πρωτεύουσα 214 οικίες (σ. 130).

Γενικά στοιχεία για την διοίκηση του Καζά.

Ο καϊμακάμης («kaymakam» = υποδιοικητής) ήταν ο ανώτατος υπάλληλος
του καζά. Προήδρευε στο «Meclis-i Idare-i Kaza» (διοικητικό συμβούλιο),
το οποίο αποτελούνταν από μέλη τακτικά και αιρετά. Τα τακτικά μέλη ήταν
ο ναϊπης (naib = τοποτηρητής), ο μουφτής (mliftli = νομοδιδάσκαλος), ο μητροπολίτης
ή ο αντιπρόσωπός του και ο γραμματέας αλληλογραφίας, ενώ τα
αιρετά μέλη προέρχονταν από τους προκρίτους της μουσουλμανικής και χριστιανικής
κοινωνίας. Ο ναΐπης είχε και τη θέση του προέδρου στο Πρωτοδικείο,
που αποτελούνταν από πέντε μέλη, χριστιανούς και μουσουλμάνους.
Σε κάθε καζά υπήρχαν διοικητικά γραφεία ληξιαρχείου, κτηματολογίου,
αστυνομίας, εκπαίδευσης, δημόσιων χρεών, τηλεγραφείου και ταχυδρομείου,
παράρτημα αγροτικής τράπεζας και δημοτικό συμβούλιο οκταμελές, στο
οποίο συμμετείχαν και χριστιανοί.
Ανώτατος διοικητικός υπάλληλος του ναχιγιέ ήταν ο μουδίρης (miidir
= διοικητής), ο οποίος προήδρευε στο διοικητικό συμβούλιο. Τη σύνθεσή του
αποτελούσαν επίσης μέλη τακτικά και αιρετά. Υπήρχαν και στο ναχιγιέ γραφεία
τηλεγραφείου και ταχυδρομείου, αστυνομίας, δημοτικό συμβούλιο, με
δημάρχους πολλές φορές χριστιανούς. Στις επετηρίδες παρατίθενται τα ονόματα
όλων των διοικητικών υπαλλήλων από τον ανώτερο που ήταν ο βαλής
ως τον κατώτερο κλητήρα.

Τα παραπάνω λήφθηκαν από την παρουσίαση του Αναστάσιου Ιορδάνογλου "Οθωμανικές επετηρίδες (Σαλναμέ) του Βιλαετίου μοναστηριού" και το παραθέτουμε προς ανάγνωση :

https://www.scribd.com/doc/307430420/%CE%9F%CE%B8%CF%89%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82-%CE%B5%CF%80%CE%B5%CF%84%CE%B7%CF%81%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CF%82-%CE%A3%CE%B1%CE%BB%CE%BD%CE%B1%CE%BC%CE%AD-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%92%CE%B9%CE%BB%CE%B1%CE%B5%CF%84%CE%AF%CE%BF%CF%85-%CE%BC%CE%BF%CE%BD%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B7%CF%81%CE%B9%CE%BF%CF%8D