Περιγραφή του θαύματος του Αγίου Νικάνορος που έδιωξε την πανώλη και έσωσε τα Σέρβια το έτος 1730

Το θαύμα του αγίου Νικάνορα(1491 - 1549) που έγινε στα Σέρβια το 1730 περιγράφεται παρακάτω όπως είναι γραμμένο στην πρωτότυπη γλώσσα στην ακολουθία του αγίου Νικάνορα που εκδόθηκε στην Βενετία το έτος 1774 από τον Δήμο Ιωάννου Τολιοπούλου του εκ της Χωρας  Κάλλιανης(Αιανής).  Το κείμενος σε μορφή κηρύγματος γράφτηκε μαζί με την ακολουθία το 1771. Αρχιερέας των Σερβίων τότε ήταν ο Ζαχαρίας(1730-1734) που μόλις είχε αναλάβει την επισκοπή Σερβίων χωρίς να γνωρίζει τον άγιο Νικάνορα και το Μοναστήρι του. Η έδρα της επισκοπής δεν είχε μεταφερθεί ακόμη στην Κοζάνη, μεταφέρθηκε το 1745.Το μεγαλυνάριο στο τέλος είναι της ίδιας έκδοσης του 1771 γι'αυτό δεν αναφέρει την Κοζάνη αλλά την οικουμένη. Η πόλη της Κοζάνης έζησε το ίδιο θαύμα το έτος 1918 και προστέθηκε στο μεγαλυνάριο.
Ο άγιος Νικάνορας εορτάζει στις 7 Αυγούστου, περεκλήσι του υπάρχει στην Αγία Κυριακή Σερβίων

Εις απορίαν ποτέ ευρισκόμενοι οι του μοναστηρίου πατέρες διά χρημάτων , να πληρώσωσι τα χρέη, και βαρέα δοσίματα ο που καθ’ εκάστην μεγάλως αυτούς καταμαρτυρούσιν οι αγαρινοί, και μην έχοντες άλλο τι πράξαι, έκριναν άπαντες κοινή γνώμη, να ευγάλωσι τον μέγαν ούτως, και πολύτιμον θησαυρόν, την πάντιμον , λέγω και αγίαν κάραν του οσίου Νικάνορος, να απέλθωσιν εις τα Σέρβια, οπού τω καιρώ εκείνω είχεν απεσταλθεί εις εκείνα τα μέρη παρά Θεού δια τας αμαρτίας αυτών φθοροποιά νόσος της πανούκλας, ελεεινώς τους πάντα καταθερίζουσα.  Καθ΄ έναν μεν τρόπον να ελευθερώσει ο Θεός δια πρεσβειών του δούλου του Νικάνορος από την δικαίαν αυτού μάστιγα το πλάσμα των χειρών του. Κατ άλλον δε να προφθασθή και το μοναστήριον διά της των χριστιανών ελεημοσύνης. Και δη λαβών τηνικαύτα ο παπά κυρ Δαβίδ ο ηγούμενος, και Νεόφυτος ο πνευματικός την σεβάσμιαν του οσίου πατρός ημών Νικάνορος αγίαν κάραν, και αποχαιρετήσαντες τους πατέρες άπαντας εμίσευσαν μετά της αυτών συνοδείας, και μέχρις εσπέρας έφθασαν Θεού βοηθούντος , εις χωρίον Κασαρείαν ονομαζόμενον τους οποίους συνανατήσας ένας χριστιανός πλείστα ευλαβής, και ενάρετος Νικόλαος τουνομά…

Ερχομένου δε των πατέρων  με την αγίαν κάραν του οσίου εις Σέρβια, συνήντησεν αυτούς είς των υπηρετών του αρχιερέως (Ζαχαρίας ο πανάριστος , όστις επηδιαλιούχει τηνικαύτα τους οίακας της των Σερβίων εκκλησίας και ερωτήσας αυτούς, έμαθε καταλεπτώς το αίτιον, και απελθών διεσάφισε τω αρχιερεί, ο παρά των πατέρων έμαθεν. Ο δε αρχιερεύς ως ταύτα ήκουσε , πρώτον μεν εθυμώθη λίαν κατά των πατέρων (οτι ούπω ήν τα περί του οσίου δήλα) έπειτα δε ερευνήσας ακριβώς, και βεβαιωθείς υπό χριστιανών αξιοπίστων, και μάλλον υπό της του οσία διαθήκης , και του σιγγιλιώδους του αυτού μοναστηρίου γράμματος , έδωκεν άδειαν των πατέρων ψάλλει ακωλύτως αγιασμούς εις άπασαν την αυτού επαρχίαν. Και δη ημέραν παρ’  ημέραν  , Θεού  βοηθούντος, ως ήρχισαν οι χριστιανοί , και εκάλουν τους πατέρας, και έψαλον αγισμούς εις τους οίκους των , έτριζε το κιβώτιον οπού είχον την αγίαν κάραν του οσίου Νικάνορος, και εθαύμαζον εις ετούτο μη γινώσκοντες το αίτον, αλλ’ ύστερον το εκατάλαβαν , ότι όσον έτριζε, τόσον έπαυεν η νόσος , και ο λοιμός εξοστρακίζετο από της πόλεων των Σερβίων δια πρεσβειών του οσίου Νικάνορος, ώστε εις ολίγας ημέρας ελευθερώθησαν άπαντες οι εκείσε χριστιανοί , από την επιδημίον εκείνην φθοροποιάν πανούκλαν , και εδόξαζον τον Θεό, οπού τους ελύτρωσε διά πρεσβειών του δούλου του Νικάνορος.

Τοιούτον παράδοξον θαύμα βλέποντες οι αγαρινοί, ωργίζοντο κατά των χριστιανών οι ασεβέστατοι, και μαγείαν την του  αγίου θαυματουργίαν ωνόμαζον οι άφρονες. Ώσπερ μίαν των ημερών αποφάσισαν δύο γιανίτζαροι υπό του μισόκαλου  διαβόλου κινούμενοι , ότι όταν ήθελον ιδή τους άνω ειρημένους πατέρας διαβαίνοντας εκ τινός οδού να πηγαίνωσιν εις τα των χριστιανών οσπήτια να ψάλλωσιν αγιασμού με την αγίαν κάραν, να δράμωσιν οι του αντιχρίστου μαθηταί να λάβωσιν αρπακτικώς εκ των χειρών αυτών την αγίαν και σεβάσιμιαν κάραν  του οσίου Νικάνορος , να την ρίψωσιν κάτα πετρών , και να την συντρίψωσι. Και των μεν απίστων εκείνων ούτω βουλευθέντων ποιήσαι , ο δε Θεός οπού φυλάσσει τα οστά των αγίων αυτού δούλων , και εν εξ αυτών ου συντριβήναι θέλει, τι ωκονόμησεν, εξαπέστειλεν εις αυτούς την νύκτα εκείνην , οργή θυμού αυτού , και ο μεν εις εξ αυτών απέθανεν αιφνιδίως δια της πανούκλας συν γυναιξί αυτού , και τέκνοις, και εις εκ του κατηραμένου εκείνου οίκου ουκ εσώθη. Εις δε τον έτερον εφάνη ο άγιος εν οράματι αυτού, και λέγει αυτώ μεθοργής, και θυμού. Τι ήτον το πονηρόν οπού κατ’ εμού ηβουλήθης να πράξης ομού με τον σύντροφόν  σου πάντολμε; Εγώ έλαβον παρά Θεού θέλημα να σε θανατώσω αυτήν την νύκτα, ως και τον παράφρονα και ασεβέστατον φίλον , αλλ’ ιδού πάλιν σε ελέησα, ινά κήρυξ της σής σωτηρίας μεγαλόφωνος γένη, και της του συντρόφου σου συμφοράς. Ο δε ασεβής έξυπνος γενόμενος ηγέρθη ευθύς της κλίνης , και εδέετο του αγίου να τον συγχωρήση εις όσα κατ αυτού πράξαι ηβουλήθη και το πρωΐ εξήλθε παρρησία , και ωμολόγει τοις πάσι τα όσα κατ’ όναρ ο άγιος του είπε και όσα αυτός μετά του συντρόφου εμελέτα να πράξη εις την του αγίου κάραν. 

ἈπολυτίκιονἮχος γ’. Θείας πίστεως.

 
Νίκης εἴληφας, ἄφθαρτον στέφος, πάτερ ὅσιε, παρὰ τοῦ Κτίστου, τῶν σῶν ἀγώνων ἀντάξιον ἔπαθλον· τὴν γὰρ πατρίδα λιπὼν τὴν ἐπίγειον, τῆς οὐρανίου οἰκήτωρ γεγένησαι· ὅθεν πάντες σὲ πίστει καὶ πόθῳ γεραίρομεν· χαίροις Νικάνορ, Ὁσίων ὁμόσκηνε.

Μεγαλυνάριο

Χαίροις των Σερβίων ο ιατρός, Γρεβενών το κλέος, και οικουμένης ο βοηθός· χαίροις ο προστάτης, των σε τιμώντων πόθω, Νικάνορ Καλλιστράτου, φωστήρ πολύφωτε.