Τσιφλίκια του Αλή Πασά στον καζά Σερβίων

Αντιγραφή από:http://www.eie.gr/nhrf/institutes/inr/instr-studiorumbalk/tsiflikia.htm#_msoanchor_103

Εξετάζοντας τις καταχωρίσεις οι οποίες αφορούν στον καζά του Σέρφιτζε [Σερβίων] βλέπουμε ότι σημειώνονται σε αυτόν ένα τσιφλίκι και τρία χωριά τα οποία μετατράπηκαν σε τσιφλίκια.

Τσιφλίκι Ρεμγιούζ (Remyuz Çiftliği رميوز): [σχόλιο107] 

          Στο τσιφλίκι κατοικούν 13 γιαριτζήδες και τέσσερις αϊλακτσήδες ραγιάδες. Καθένας από τους αϊλακτσήδες καταβάλλει ενοίκιο πέντε γροσίων (συνολικά εισπράττεται το ποσό των 20 γροσίων). Οι ραγιάδες κατοικούν σε 16 πετρόκτιστα σπίτια, από τα οποία ορισμένα έχουν κεραμιδένια στέγη και άλλα στέγη από πλάκες, ενώ τρία από αυτά είναι κενά. Στο τσιφλίκι περιλαμβάνονται 70 χωράφια έκτασης περίπου 1.300 ντονούμ, ενώ υπάρχει επίσης ένας πετρόκτιστος πύργος με σκεπή από πλάκες, ο οποίος αποτελείται από δύο δωμάτια και μία σιταποθήκη με τρεις χώρους. Δίπλα στον πύργο βρίσκεται ένα ρυάκι[;] (γλυκό νερό) και μία θέση μύλου. Στο τσιφλίκι ανήκουν 14 αμπέλια έκτασης 15 ντονούμ καθώς και 12 χωράφια στα οποία καλλιεργείται βαμβάκι έκτασης 50 ντονούμ (σ. 33). Για κάθε ντονούμ αμπελιού εισπράττεται το ποσό των πέντε γροσίων (το συνολικό ποσό το οποίο εισπράττεται είναι 75 γρόσια), ενώ από τα χωράφια βαμβακιού παρήχθησαν 293 κιγιέ μπάλεςβαμβακιού, οι οποίες πωλήθηκαν σε τιμή 16 παράδων η κιγιέ αποφέροντας έσοδα 3.376 παράδων, ποσό το οποίο αντιστοιχεί σε 84,5 γρόσια (32 κιγιέ κρατήθηκαν ως δέκατο).

          Από την πώληση του σιταριού, κριθαριού, σίκαλης και αραβόσιτου τα οποία παρήχθησαν στο τσιφλίκι εισπράχθηκε το ποσό των 63.160 παράδων το οποίο αντιστοιχεί σε 1.579 γρόσια. Αναλυτικά, παρήχθησαν 249,5 κοιλά σιτάρι (τα οποία πωλήθηκαν σε τιμή 200 παράδων το κοιλό), 40 κοιλά κριθάρι (120 παράδες το κοιλό), 58,5 κοιλά σίκαλη (120 παράδες το κοιλό) και 106 κοιλά αραβόσιτος (80 παράδες το κοιλό). Οι ποσότητες οι οποίες κρατήθηκαν ως δέκατο του Τοσούν Πασά ήταν: 24,5 κοιλά σιτάρι, 4 κοιλά κριθάρι, 6 κοιλά σίκαλη και 10,5 κοιλά αραβόσιτος (σ. 33).

          Τα συνολικά έσοδα του τσιφλικιού ανέρχονται στο ποσό των 1.758 γροσίων. Η αξία του εκτιμάται σε 15.750 γρόσια (σ. 33).

Χωριό Μεγάλος Βάλτους (Kebir Valtus Karyesi كبير والتوس): [σχόλιο108] 

          Πρόκειται για ένα από τα χωριά τα οποία μετατράπηκαν σε τσιφλίκια από τον Τεπελενλή Αλή Πασά.

          Στο χωριό κατοικούν 47 τσιφτσήδες[σχόλιο109]  ραγιάδες, ενώ υπάρχουν αμπέλια έκτασης 30 ντονούμ, για κάθε ντονούμ από τα οποία εισπράττεται το ποσό των πέντε γροσίων (το συνολικό ποσό το οποίο εισπράττεται είναι 150 γρόσια) (σ. 34).

          Κατά το έτος 1819-20 (1235) παρήχθησαν 209,5 κοιλά σιτάρι, 46,5 κοιλά κριθάρι, 143,5 κοιλά σίκαλη και 32,5 κοιλά βρώμη, η πώληση των οποίων απέφερε έσοδα 42.510 παράδων, ποσό το οποίο αντιστοιχεί σε 1.562,5 γρόσια. Οι τιμές πώλησης των σιτηρών ήταν: 200 παράδες για το σιτάρι, 120 για το κριθάρι και 60 παράδες για τη βρώμη.[σχόλιο110]  Κρατήθηκαν ως δέκατο 21 κοιλά σιτάρι, 4 κοιλά κριθάρι, 14 κοιλά σίκαλη και 4 κοιλά βρώμη.

          Τα συνολικά έσοδα του χωριού για το έτος 1819-20 (1235) ήταν 1.712,5 γρόσια. Η αξία του εκτιμάται στα 13.700 γρόσια (σ. 35).

Χωριό Λαζαρέτ (Lazaret Karyesi لاذارت):[σχόλιο111] 

          Στο χωριό κατοικούν 33 τσιφτσήδες ραγιάδες. Υπάρχουν αμπέλια έκτασης 30 ντονούμ, για κάθε ντονούμ από τα οποία εισπράττεται το ποσό των 5 γροσίων (το συνολικό ποσό το οποίο εισπράττεται είναι 150 γρόσια).

          Κατά το έτος 1819-20 (1235) παρήχθησαν 173,5 κοιλά σιτάρι, 35 κοιλά κριθάρι, 98,5 κοιλά σίκαλη, 14 κοιλά βρώμη και 32 κοιλά αραβόσιτος, η πώληση των οποίων απέφερε έσοδα 50.720 παράδων, ποσό το οποίο αντιστοιχεί σε 1.268 γρόσια. Οι τιμές πώλησης ήταν: 200 παράδες το σιτάρι, 120 παράδες το κριθάρι, 120 παράδες για τη σίκαλη, 60 παράδες για τη βρώμη και 100 παράδες για τον αραβόσιτο. 17,5 κοιλά σιτάρι, 3,5 κοιλά κριθάρι, 9,5 κοιλά σίκαλη, ένα κοιλό βρώμη και τρία κοιλά αραβόσιτος κρατήθηκαν ως δέκατο (σ. 35).

          Τα συνολικά έσοδα του χωριού για το έτος 1819-20 (1235) ήταν 1.418 γρόσια. Η αξία του εκτιμάται στα 11.350 γρόσια.

Χωριό Μάκρους (Makrus Karyesi مقروص): [σχόλιο112] 

          Στο χωριό ζουν 49 γιαριτζήδες ραγιάδες. Κατά το έτος 1819-20 (1235) παρήχθησαν 264 κοιλά σιτάρι, 114,5 κοιλά κριθάρι, 705 κοιλά σίκαλη και 22 κοιλά κεχρί, η πώληση των οποίων απέφερε έσοδα 138.060 παράδων, ποσό το οποίο αντιστοιχεί σε 3.451,5 γρόσια. Οι τιμές πώλησης ήταν: 200 παράδες για το σιτάρι, 120 παράδες για το κριθάρι και τη σίκαλη και 100 παράδες για το κεχρί. 26,5 κοιλά σιτάρι, 11 κοιλά κριθάρι, 70,5 κοιλά σίκαλη και δύο κοιλά κεχρί κρατήθηκαν ως δέκατο (σ. 36).

          Η αξία του χωριού εκτιμάται σε 27.500 γρόσια (σ.36).

          Τα συνολικά έσοδα των τεσσάρων αυτών τσιφλικιών για το έτος 1819-20 (1235) ήταν 9.370 γρόσια. Στο ποσό αυτό περιλαμβάνονται τα έσοδα από την πώληση της παραγωγής του παραπάνω έτους και της προηγούμενης χρονιάς, καθώς και τα έσοδα από πρόβατα, κατσίκες κ.τ.λ. Η αξία των τσιφλικιών εκτιμάται σε 68.300 γρόσια.

          Το υπόλοιπο της παραγωγής σιτηρών του έτους 1818-19 (1234) και οι ποσότητες οι οποίες παρήχθησαν και παραδόθηκαν κατά το έτος 1819-20 (1235) παρατίθενται στον παρακάτω πίνακα:

Σιτάρι	Κριθάρι	Σίκαλη	Βρώμη	Αραβόσιτος	Κεχρί
807	245,5	905	42,5	124,5	807	1819-20 (1235)
000	000	213,5	00	158	000	1818-19 (1234)
807	245,5	[1]118,5	42,5	275,5	807

          Βλέπουμε ότι στους καζάδες του Τσαρσαμπά και των Σερβίων οι τιμές του κοιλού των καλλιεργούμενων σιτηρών είναι οι ίδιες.

Σχόλια:

 [ek107] Θα μπορούσε να διαβαστεί και ως «Ρεμιβίζ», «Ριμιβέζ» ή, ίσως, και ως «Ρίμποζ». Πιθανόν πρόκειται για το Ρύμνιο, επαρχίας Κοζάνης, που απαντά και στον κώδικα της Ζάβορδας ως Ρίμνος (ό.π., σ. 155). Στο χάρτη αρ. 19 υπάρχει ο οικισμός Ρίμνιον, αλλά ΝΔ των Σερβίων και κοντά στη λίμνη του Πολύφυτου.

 [ek108] Ίσως πρόκειται για τον οικισμό Τρανόβαλτον (επαρχίας Κοζάνης) (Simovski, 122), ο οποίος βρίσκεται στο Ν άκρο του νομού Κοζάνης, ΝΔ των Σερβίων (βλ. χάρτη αρ. 19). Υπάγεται στο δήμο Καμβουνίων του νομού Κοζάνης.

 [ek109] Δεν είναι σαφές αν εννοούνται καλλιεργητές της γης μπεϊλίκ ή γενικά καλλιεργητές, δηλαδή γιαριτζήδες και αϊλακτσήδες ή, τέλος, καλλιεργητές με διαφορετική σχέση προς τον κάτοχο του τσιφλικιού.

 [ek110] Δεν αναφέρεται η τιμή πώλησης του κοιλού σίκαλης.

 [ek111] Μάλλον πρόκειται για τον οικισμό Λαζαράδες (επαρχίας Κοζάνης) (Simovski, 71), ο οποίος βρίσκεται στο Ν άκρο του νομού Κοζάνης, σε μικρή απόσταση στα Ν του Τρανόβαλτου (βλ. χάρτη αρ. 19). Υπάγεται στο δ. διαμέρισμα Τρανόβαλτου του δήμου Καμβουνίων του νομού Κοζάνης.

 [ek112] Ίσως πρόκειται για τον οικισμό Μοκρό (σήμ. Λιβαδερόν (Χορτολίβαδο), επαρχίας Κοζάνης) (Simovski, 86), ο οποίος βρίσκεται σε μικρή απόσταση στα ΝΑ του Τρανόβαλτου (βλ. χάρτη αρ. 19). Αποτελεί κοινότητα και βρίσκεται στο νομό Κοζάνης.

Η μελέτη περιέχει και τα τσιφλίκια του Αλη Πασά στον Καζά Τσιαρτσιαμπά.

     Εξετάζοντας τις καταχωρίσεις που αφορούν στον καζά του Τσαρσαμπά (Çarşamba چهارشنبه) βλέπουμε ότι βρίσκονται σε αυτόν πέντε χωριά τα οποία λειτουργούν ως τσιφλίκια, καθώς και δύο τσιφλίκια. Αυτά είναι τα εξής:

Χωριό Κανιάν (Kanyan Karyesi قانيان): [σχόλιο96] 

          Στο χωριό υπάρχουν 87 γιαριτζήδες και 22 αϊλακτσήδες ραγιάδες. Από τους τελευταίους εισπράττεται ως ενοίκιο το ποσό των 129 γροσίων. Στην περιφέρεια του χωριού υπάρχουν τρεις μύλοι, από τον καθένα από τους οποίους εισπράττεται ενοίκιο 60 γροσίων (συνολικά εισπράττεται το ποσό των 180 γροσίων) (σ. 25).

          Στα αμπέλια του χωριού καλλιεργούνται σταφύλια. Κατά το έτος 1819-20 (1235) η παραγωγή σταφυλιών ήταν 16.509 κιγιέ (1.650,5 κιγιέ κρατήθηκαν ως δέκατο του Τοσούν Αγά) και απέφερε έσοδα 14.858,5 παράδων. Η τιμή της μίας κιγιέ σταφυλιών είναι 240 παράδες. Επιπλέον βλέπουμε ότι καλλιεργούνται κανναβούρι, ζαφορά και βαμβάκι. Η παραγωγή κανναβουριού ήταν 4.187 δεμάτια, που αντιστοιχούν σε 266 κιγιέ, η πώληση των οποίων (μετά την αφαίρεση 26,5 κιγιέ ως δέκατο) απέφερε έσοδα 7.185 παράδων, δηλαδή 179,5 γροσίων (η τιμή της μίας κιγιέ είναι 30 παράδες). Από την πώληση 100 κιγιέ ζαφοράς λήφθηκε το ποσό των 900 γροσίων (90 γρόσια η κιγιέ) και από την πώληση 72 κιγιέ βαμβακιού εισπράχθησαν 1.152 παράδες (η τιμή της κιγιέ είναι 16 παράδες), ποσό το οποίο αντιστοιχεί σε 28,5 γρόσια και 12 παράδες (σ. 25). Εκτός από αυτά, κατά το έτος 1819-20 (1235) παρήχθησαν 1.245,5 κοιλά σιτάρι, 592 κοιλά κριθάρι, 518 κοιλά σίκαλη και 332,5 κοιλά βρώμη, η πώληση των οποίων απέφερε το ποσό των 362.770 παράδων, το οποίο αντιστοιχεί σε 9.069 γρόσια. Βλέπουμε ότι η τιμή του κοιλού σιταριού είναι 200 παράδες, του κριθαριού 120, της σίκαλης 120 και της βρώμης 60 παράδες (σ. 25). Στον Τοσούν Αγά δόθηκαν ως δέκατα 124,5 κοιλά σιτάρι, 54 κοιλά κριθάρι, 51 κοιλά σίκαλη και 33 κοιλά βρώμη.

          Τα συνολικά έσοδα του χωριού κατά το έτος 1819-20 (1235) ανέρχονται σε 11.377,5 γρόσια. Στο ποσό αυτό περιλαμβάνονται τα έσοδα από την πώληση της παραγωγής σιτηρών, σταφυλιών, κανναβουριού, ζαφοράς και βαμβακιού, καθώς και τα ενοίκια των μύλων και τα ποσά τα οποία καταβάλλουν ως ενοίκιο οι αϊλακτσήδες. Η αξία του χωριού εκτιμάται στα 91.500 γρόσια (σ. 25).

Χωριό Αχτέν (Ahten Karyesi احتن): [σχόλιο97] 

          Στο χωριό κατοικούν 10 γιαριτζήδες και τρεις αϊλακτσήδες ραγιάδες, από τον καθένα από τους οποίους λαμβάνεται ενοίκιο 15 γροσίων. Οι ραγιάδες κατοικούν σε 13 πετρόκτιστα σπίτια με κεραμιδένιες στέγες, ορισμένα από τα οποία είναι συνεχόμενα. Βλέπουμε ότι στο χωριό υπάρχουν αμπέλια έκτασης 34 ντονούμ (σ. 26). Για τα σταφύλια [κλήματα], τα οποία καλλιεργούνται, λαμβάνεται το ποσό των πέντε γροσίων ανά ντονούμ (το συνολικό ποσό είναι 170 γρόσια) (σ. 26). Βλέπουμε επίσης ότι στο Αχτέν καλλιεργείται ζαφορά. Κατά το έτος 1819-20 (1235) η παραγωγή ζαφοράς ήταν 18 κιγιέ, από την πώληση των οποίων σε τιμή 400 παράδων η κιγιέ εισπράχθηκε το ποσό των 6.400 παράδων, το οποίο αντιστοιχεί σε 160 γρόσια.[σχόλιο98]  Από την παραγωγή ζαφοράς κρατήθηκε ποσότητα 1,5 κιγιέ ως δέκατο του Τοσούν Αγά. Όσον αφορά στην παραγωγή σιτηρών, η πώληση 150 κοιλών σιταριού, 163,5 κοιλών κριθαριού, 119 κοιλών σίκαλης και 51,5 κοιλών βρώμης (οι ποσότητες υπολογίζονται μετά την αφαίρεση του δέκατου) απέφερε το συνολικό ποσό των 59.250 παράδων, το οποίο αντιστοιχεί σε 1.481 γρόσια και 10 παράδες. Η τιμή του κοιλού σιταριού είναι 200 παράδες, του κριθαριού 120, της σίκαλης 120 και της βρώμης 60 παράδες (σ. 26).

          Τα συνολικά έσοδα του χωριού για το έτος 1819-20 (1235) ήταν 1.826,5 γρόσια. Στο ποσό αυτό περιλαμβάνονται τα ποσά από την πώληση των σιτηρών και της ζαφοράς, το έσοδο του αμπελιού καθώς και τα ενοίκια τα οποία καταβάλλουν οι αϊλακτσήδες. Βλέπουμε ότι η αξία του χωριού εκτιμάται στα 14.500 γρόσια (σ. 26).

Χωριό Ράντουσνε (Raduşne Karyesi رادوشنه): [σχόλιο99] 

          Στο χωριό κατοικούν 24 γιαριτζήδες και τέσσερις αϊλακτσήδες ραγιάδες, από τον καθένα από τους οποίους λαμβάνεται ενοίκιο πέντε γροσίων (συνολικά εισπράττεται το ποσό των είκοσι γροσίων). Οι ραγιάδες κατοικούν σε 28 σπίτια, τα οποία είναι πετρόκτιστα και έχουν κεραμιδένια στέγη (σ. 27).

          Στο χωριό υπάρχουν χωράφια έκτασης 30 ντονούμ, για τα οποία, καθώς και για ένα αμπέλι το οποίο ανήκει[;] στο χωριό, λαμβάνεται το ποσό των πέντε γροσίων ανά ντονούμ (συνολικά εισπράττεται το ποσό των 150 γροσίων) (σ. 27). Βλέπουμε επίσης ότι καλλιεργείται ζαφορά, η παραγωγή της οποίας κατά το έτος 1819-20 (1235) ήταν 8 κιγιέ. Η πώληση της παραγωγής μετά την αφαίρεση ποσότητας 0,5 κιγιέ ως δέκατο (το υπόλοιπο της παραγωγής είναι 7 κιγιέ), απέφερε το ποσό των 72,5 γροσίων (η τιμή της μία κιγιέ είναι 10 γρόσια) (σ. 27).

          Κατά το έτος 1819-20 (1235) παρήχθησαν 445,5 κοιλά σιτάρι, 217,5 κοιλά κριθάρι, 87,5 κοιλά σίκαλη, 18 κοιλά αραβόσιτος και 13,5 κοιλά βρώμη, ποσότητες από τις οποίες κρατήθηκαν ως δέκατο του Τοσούν Αγά 44,5 κοιλά σιτάρι, 20,5 κοιλά κριθάρι, 8,5 κοιλά σίκαλη, 1,5 κοιλό αραβόσιτος και ένα κοιλό βρώμη. Το υπόλοιπο της παραγωγής πουλήθηκε σε τιμές 200 παράδων το κοιλό για το σιτάρι, 120 παράδων το κοιλό για το κριθάρι και τη βρώμη, 60 παράδες το κοιλό για τον αραβόσιτο και 60 παράδες το κοιλό για τη βρώμη αποφέροντας το συνολικό έσοδο των 102.820 παράδων, ποσό το οποίο αντιστοιχεί σε 2.470,5 γρόσια (σ. 27).

          Τα συνολικά έσοδα του χωριού κατά το έτος 1819-20 (1235) ήταν 2.813 γρόσια. Από αυτά, 2.570.5 προέρχονται από την γεωργική παραγωγή, 20 γρόσια από τα ενοίκια των αϊλακτσήδων, 72,5 γρόσια από τη ζαφορά, και 150 γρόσια από τα αμπέλια. Η αξία του χωριού εκτιμάται στο ποσό των 20.500 γροσίων (σ. 27).

Τσιφλίκι Κιρασέ (Kiraşe Çiftliği كيراشه): [σχόλιο100] 

          Στο τσιφλίκι κατοικούν 12 γιαριτζήδες ραγιάδες, οι οποίοι καλλιεργούν χωράφια έκτασης 600 ντονούμ και κατοικούν σε 12 πετρόκτιστα σπίτια με κεραμιδένιες στέγες. Στο τσιφλίκι υπάρχει ακόμη μία πεντάχωρη πετρόκτιστη σιταποθήκη με κεραμιδένια στέγη, ενώ υπάρχει και ένα σπίτι το οποίο αποτελεί κατοικία του επιστάτη. Το σπίτι αυτό είναι επίσης πετρόκτιστο και έχει κεραμιδένια στέγη, ενώ αποτελείται από ένα δωμάτιο, σοφά [κεντρικό χώρο] και χώρο περάσματος-διάδρομο.

          Στο τσιφλίκι ανήκει ένα αμπέλι έκτασης 15 ντονούμ, το οποίο αποδίδει έσοδα πέντε γροσίων ανά ντονούμ (το συνολικό ποσό το οποίο εισπράττεται είναι 75 γρόσια). Η παραγωγή ζαφοράς αντιστοιχεί σε 8 κιγιέ (από τις οποίες μισή κιγιέ κρατείται ως δέκατο). Καθώς η τιμή της μίας κιγιέ είναι 400 παράδες, τα συνολικά έσοδα από την πώλησή της είναι 72,5 γρόσια. Κατά το έτος 1819-20 (1235) παρήχθησαν 262,5 κοιλά σιτάρι, 105,5 κοιλά κριθάρι, 73 κοιλά σίκαλη και 18 κοιλά βρώμη. Από τις ποσότητες αυτές 24 κοιλά σιτάρι, 10,5 κοιλά κριθάρι, 7 κοιλά σίκαλη και 2 κοιλά βρώμη κρατήθηκαν ως δέκατα. Από την πώληση των σιτηρών σε τιμές 200 παράδων για το σιτάρι είναι, 120 παράδων για το κριθάρι, 120 παράδων για τη σίκαλη και 60 παράδων για τη βρώμη εισπράχθηκε το ποσό των 67.980 παράδων, το οποίο αντιστοιχεί σε 1.699,5 γρόσια (σ. 29).

          Τα συνολικά έσοδα του τσιφλικιού Κιρασέ για το έτος 1819-20 (1235) ήταν 1.847 γρόσια (παραγωγή σιτηρών, ζαφορά, έσοδα αμπελιού). Η αξία του τσιφλικιού εκτιμάται στα 15.000 γρόσια (σ. 28).

Τσιφλίκι Ιφτιλά (İftila Çiftliği افتلا): [σχόλιο101] 

          Στο τσιφλίκι ζουν πέντε ραγιάδες. Οι γιαριτζήδες ραγιάδες κατοικούν σε πέντε πετρόκτιστα σπίτια με κεραμιδένια στέγη, από τα οποία τα δύο είναι κενά. Στο τσιφλίκι ανήκουν 41 χωράφια έκτασης 550 ντονούμ, από τα οποία τα 300 είναι κενά και τα υπόλοιπα 250 καλλιεργούνται (σ. 29).

          Κατά το έτος 1819-1820 (1235) στο τσιφλίκι παρήχθησαν 122,5 κοιλά σιτάρι, 61 κοιλά κριθάρι και 13 κοιλά σίκαλη, από την πώληση των οποίων εισπράχθηκαν συνολικά 31.140 παράδες, ποσό το οποίο αντιστοιχεί σε 753,5 γρόσια. Εισπράχθηκαν επίσης 750 γρόσια από [την πώληση] της παραγωγής σιταριού το οποίο καλλιεργείται στο μεζρά Μπαχσί (Bahşi بخشي) [σχόλιο102] , ο οποίος εξαρτάται από το τσιφλίκι, τα συνολικά επομένως έσοδα από την παραγωγή σιτηρών ανέρχονται σε 1.503,5 γρόσια. Η τιμή του ενός κοιλού σιταριού είναι 200 παράδες, του κριθαριού 120 παράδες και της σίκαλης 120 παράδες. Από τις ποσότητες αυτές 12 κοιλά σιτάρι, 6 κοιλά κριθάρι και ένα κοιλό σίκαλη κρατήθηκαν ως δέκατο (σ. 29). Δε στάθηκε δυνατό να βρεθούν περισσότερες πληροφορίες για αυτό το τσιφλίκι.

Χωριό Μπούτρας (Butras Karyesi بوطراس):[σχόλιο103] 

          Στο χωριό κατοικούν 23 γιαριτζήδες, μουσουλμάνοι και ραγιάδες (οι ραγιάδες είναι τέσσερις).[σχόλιο104]  Στην περιφέρεια του χωριού υπάρχουν πέντε αμπέλια έκτασης 11 ντονούμ. Για κάθε ντονούμ αμπελιού εισπράττεται το ποσό των πέντε γροσίων (το συνολικό ποσό ανέρχεται σε 55 γρόσια) (σ. 30).

          Κατά το έτος 1819-20 (1235) παρήχθησαν 435 κοιλά σιτάρι, 117 κοιλά κριθάρι, 42 κοιλά σίκαλη και 45 κοιλά αραβόσιτος, από τα οποία 43 κοιλά σιτάρι, 11,5 κοιλά κριθάρι, 4,5 κοιλά σίκαλη και 5 κοιλά αραβόσιτος κρατήθηκαν ως δέκατα για τον Τοσούν Αγά. Από την πώληση των σιτηρών εισπράχθηκαν συνολικά 117.900 παράδες, ποσό το οποίο αντιστοιχεί σε 2.947,5 γρόσια. Η τιμή του κοιλού είναι για το σιτάρι 200 παράδες, για το κριθάρι 120 παράδες, για τη σίκαλη 120 παράδες και για τον αραβόσιτο 60 παράδες (σ. 30).

          Τα συνολικά έσοδα του χωριού για το έτος 1819-20 (1235) ήταν 3.002,5 γρόσια (από την παραγωγή σιτηρών και τα έσοδα του αμπελιού). Η αξία του χωριού εκτιμάται στα 24.000 γρόσια (σ. 30).

Χωριό Γιενίκιοϊ (Yeniköy Karyesi يني كوي):[σχόλιο105] 

          Στο χωριό ζουν 14 γιαριτζήδες. Σε αυτό ανήκουν 10 αμπέλια έκτασης 19 ντονούμ, για κάθε ντονούμ από τα οποία εισπράττεται το ποσό των πέντε γροσίων (το συνολικό ποσό το οποίο εισπράττεται είναι 95 γρόσια) (σ. 30).

          Κατά το έτος 1819-20 (1235) παρήχθησαν 81 κοιλά σιτάρι, 119 κοιλά κριθάρι και 42,5 κοιλά σίκαλη, από τα οποία 8 κοιλά σιτάρι, 12 κοιλά κριθάρι και 4 κοιλά σίκαλη κρατήθηκαν ως δέκατο για τον Τοσούν Αγά. Από την πώληση των σιτηρών σε τιμές 200 παράδων για το σιτάρι και 120 παράδων για το κριθάρι και τη σίκαλη εισπράχθηκε το συνολικό ποσό των 32.060 παράδων, το οποίο αντιστοιχεί σε 801,5 γρόσια (σ. 31).

          Τα συνολικά έσοδα για το χωριό Γιενίκιοϊ κατά το έτος 1819-20 (1235) ήταν 896,5 γρόσια (από την παραγωγή σιτηρών και τα έσοδα των αμπελιών), ενώ η αξία του χωριού εκτιμάται σε 8.000 γρόσια (σ. 31).

         

          Τα συνολικά έσοδα από τα παραπάνω επτά τσιφλίκια για το έτος 1819-20 (1235) ανέρχονται στο ποσό των 23.269,5 γροσίων. Το ποσό αυτό προκύπτει μετά την αφαίρεση των δεκάτων και τον υπολογισμό της μείωση της αξίας του νομίσματος (487,5 γρόσια). Η συνολική αξία των τσιφλικιών εκτιμάται στα 187.000 γρόσια (σ. 31).

          Στον παρακάτω πίνακα παραθέτουμε τις ποσότητες του υπόλοιπου της παραγωγής σιτηρών του έτους 1818-19 (1234) μαζί με τις ποσότητες της παραγωγής του έτους 1819-20 (1235). Μονάδα μέτρησης είναι το κοιλό:

Σιτάρι	Κριθάρι	Σίκαλη	Βρώμη	Αραβόσιτος
2.471	1.245,5	798,5	372,5	056	1819-20(1235)
926,5	365,5	863	245	396	1817-19(1233-34)[σχόλιο106]
3.397,5	1.611	1.661,5	617,5	452

 Σχόλια.

[ek96] Ίσως πρόκειται για τον οικισμό Κάλιανη (σήμ. Αιανή, επαρχίας Κοζάνης) (Simovski, 54). Η Αιανή βρίσκεται στο Ν  τμήμα του νομού Κοζάνης, Ν της πόλης της Κοζάνης (βλ. χάρτη αρ. 19) και αποτελεί την έδρα ομώνυμου δήμου.

 [ek97] Μάλλον πρόκειται για τον οικισμό Κτένι (Κτένιον, επαρχίας Κοζάνης) (Simovski, 68), το οποίο βρίσκεται σε μικρή απόσταση ΒΔ της Αιανής (βλ. χάρτη αρ. 19). Υπάγεται στο δήμο Αιανής.

 [ek98] Μάλλον υπάρχει λάθος. Αφού 1 γρόσι ισούται με 40 παράδες, το τελικό ποσό σε γρόσια θα πρέπει να είναι 180 και όχι 160.

 [ek99] Μπορεί να διαβαστεί και ως Ραντούβιστα (σήμ. Ρόδιανη, επαρχίας Κοζάνης) (Simovski, 104). Ο οικισμός βρίσκεται στο Ν τμήμα του νομού Κοζάνης, σε μικρή απόσταση στα ΒΔ του οικισμού Κτένι (βλ. χάρτη 19). Υπάγεται στο δήμο Αιανής.

 [ek100] Μάλλον πρόκειται για τον οικισμό Κερασιά (Κερασέα, επαρχίας Κοζάνης) (Simovski, 60), ο οποίος βρίσκεται στο Ν τμήμα του νομού Κοζάνης σε μικρή απόσταση στα Β της Αιανής (βλ χάρτη 19). Υπάγεται στο δήμο Αιανής.

 [ek101] Ενδεχομένως είναι το χωριό Φτελιά (σημ. Πτελέα, επαρχίας Κοζάνης) που βρίσκεται ΒΔ κοντά στην Κοζάνη. Το χωριό απαντά με το όνομα Φθελία στον κώδικα της Ζάβορδας σε εγγραφή πιθανόν του 1692 (ό.π., σ. 168). Το χωριό αυτό όμως επισήμως μέχρι το 1927 εμφανίζεται με την ονομασία Σαρμουσαλάρ. Bλ. και την αναφορά στην ιστοσελίδα για την Αιανή στην ελληνική Βικιπαίδεια (ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια, http://el.wikipedia.org) στη θέση «Φτιλιά» στην περιφέρεια της Αιανής.

 [ek102] Πιθανόν Μπαξί, σήμ. Κήπος επαρχίας Κοζάνης, ο οποίος όμως βρίσκεται σε αρκετή απόσταση νοτίως της Φτελιάς στις όχθες της τεχνικής λίμνης του Αλιάκμονα.

 [ek103] Δεν έχω εντοπίσει οικισμό με αυτήν ή παρόμοια ονομασία.

 [ek104] Και από αυτό το σημείο γίνεται διάκριση.

 [ek105] Μάλλον πρόκειται για τον οικισμό Γιενί Κιόι (σήμ. Άργιλος, επαρχίας Κοζάνης) ((Simovski, 35), ο οποίος βρίσκεται ΝΔ της Κοζάνης και πολύ κοντά, στα ΒΑ του οικισμού Μεταμόρφωση (Ντραμπουτάνιστα) (βλ. χάρτη αρ. 19). Σήμερα υπάγεται στο δήμο Κοζάνης.

Γλωσσάρι

βακουφοχώρι = χωριό το οποίο αποτελεί τμήμα μουσουλμανικού ιερού αφιερώματος

βαλής = επαρχιακός διοικητής

γιαριτζήδες = μισακάρηδες/αγρολήπτες/[καλλιεργητές]

δερβεντζής = φύλακας των ορεινών περασμάτων

εβλάντ-ι φατιχάν = «Απόγονοι των κατακτητών»[σχόλιο128] 

καζάς = διοικητική υποδιαίρεση του σαντζακιού, η οποία βρίσκεται στη δικαιοδοσία του καδή (δικαστής οθωμανικού ιεροδικείου)

καπουτζής = φρουρός, θυρωρός[σχόλιο129] 

κετχουντάς = διαχειριστής

μουτασαρίφης = κυβερνήτης επαρχιακού διαμερίσματος

μουτεσελίμης = αναπληρωτής διοικητής και υπεύθυνος για τη συλλογή της φορολογίας[σχόλιο130] 

ναχιγιές = διοικητική υποδιαίρεση του καζά

σαντζάκι = επαρχιακό διαμέρισμα

σαχνίσι = ξύλινη προεξοχή στον όροφο

σούμπασης = επιστάτης

τσιφτσής = καλλιεργητής

τσιφτσιγιάν-ι μπεϊλίκ = καλλιεργητές των «κυρίως κτημάτων» του τσιφλικιού

τσιφτσιγιάν-ι μπεϊλίκ ραγιάδες = καλλιεργητές των «κυρίως κτημάτων» του τσιφλικιού