Μελέτη προσχωματικού χρυσού στις περιοχές Σερβίων Κοζάνης και των ποταμών Αλιάκμονα και Αξιού

Η Διδακτορική Διατριβή του Χαριστού Βασίλειου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο.Στοιχεία μπορείτε να διαβάσετε

http://invenio.lib.auth.gr/record/124430

ενώ μπορείτε να την κατεβάσετε

http://invenio.lib.auth.gr/record/124430/files/thesis_Charistos2010.pdf

ΣΕΡΒΙΑ ΚΟΖΑΝΗΣ φωτογραφικό οδοιπορικό

Τσιφλίκια του Αλή Πασά στον καζά Σερβίων

Αντιγραφή από:http://www.eie.gr/nhrf/institutes/inr/instr-studiorumbalk/tsiflikia.htm#_msoanchor_103

Εξετάζοντας τις καταχωρίσεις οι οποίες αφορούν στον καζά του Σέρφιτζε [Σερβίων] βλέπουμε ότι σημειώνονται σε αυτόν ένα τσιφλίκι και τρία χωριά τα οποία μετατράπηκαν σε τσιφλίκια.

Τσιφλίκι Ρεμγιούζ (Remyuz Çiftliği رميوز): [σχόλιο107] 

          Στο τσιφλίκι κατοικούν 13 γιαριτζήδες και τέσσερις αϊλακτσήδες ραγιάδες. Καθένας από τους αϊλακτσήδες καταβάλλει ενοίκιο πέντε γροσίων (συνολικά εισπράττεται το ποσό των 20 γροσίων). Οι ραγιάδες κατοικούν σε 16 πετρόκτιστα σπίτια, από τα οποία ορισμένα έχουν κεραμιδένια στέγη και άλλα στέγη από πλάκες, ενώ τρία από αυτά είναι κενά. Στο τσιφλίκι περιλαμβάνονται 70 χωράφια έκτασης περίπου 1.300 ντονούμ, ενώ υπάρχει επίσης ένας πετρόκτιστος πύργος με σκεπή από πλάκες, ο οποίος αποτελείται από δύο δωμάτια και μία σιταποθήκη με τρεις χώρους. Δίπλα στον πύργο βρίσκεται ένα ρυάκι[;] (γλυκό νερό) και μία θέση μύλου. Στο τσιφλίκι ανήκουν 14 αμπέλια έκτασης 15 ντονούμ καθώς και 12 χωράφια στα οποία καλλιεργείται βαμβάκι έκτασης 50 ντονούμ (σ. 33). Για κάθε ντονούμ αμπελιού εισπράττεται το ποσό των πέντε γροσίων (το συνολικό ποσό το οποίο εισπράττεται είναι 75 γρόσια), ενώ από τα χωράφια βαμβακιού παρήχθησαν 293 κιγιέ μπάλεςβαμβακιού, οι οποίες πωλήθηκαν σε τιμή 16 παράδων η κιγιέ αποφέροντας έσοδα 3.376 παράδων, ποσό το οποίο αντιστοιχεί σε 84,5 γρόσια (32 κιγιέ κρατήθηκαν ως δέκατο).

          Από την πώληση του σιταριού, κριθαριού, σίκαλης και αραβόσιτου τα οποία παρήχθησαν στο τσιφλίκι εισπράχθηκε το ποσό των 63.160 παράδων το οποίο αντιστοιχεί σε 1.579 γρόσια. Αναλυτικά, παρήχθησαν 249,5 κοιλά σιτάρι (τα οποία πωλήθηκαν σε τιμή 200 παράδων το κοιλό), 40 κοιλά κριθάρι (120 παράδες το κοιλό), 58,5 κοιλά σίκαλη (120 παράδες το κοιλό) και 106 κοιλά αραβόσιτος (80 παράδες το κοιλό). Οι ποσότητες οι οποίες κρατήθηκαν ως δέκατο του Τοσούν Πασά ήταν: 24,5 κοιλά σιτάρι, 4 κοιλά κριθάρι, 6 κοιλά σίκαλη και 10,5 κοιλά αραβόσιτος (σ. 33).

          Τα συνολικά έσοδα του τσιφλικιού ανέρχονται στο ποσό των 1.758 γροσίων. Η αξία του εκτιμάται σε 15.750 γρόσια (σ. 33).

Χωριό Μεγάλος Βάλτους (Kebir Valtus Karyesi كبير والتوس): [σχόλιο108] 

          Πρόκειται για ένα από τα χωριά τα οποία μετατράπηκαν σε τσιφλίκια από τον Τεπελενλή Αλή Πασά.

          Στο χωριό κατοικούν 47 τσιφτσήδες[σχόλιο109]  ραγιάδες, ενώ υπάρχουν αμπέλια έκτασης 30 ντονούμ, για κάθε ντονούμ από τα οποία εισπράττεται το ποσό των πέντε γροσίων (το συνολικό ποσό το οποίο εισπράττεται είναι 150 γρόσια) (σ. 34).

          Κατά το έτος 1819-20 (1235) παρήχθησαν 209,5 κοιλά σιτάρι, 46,5 κοιλά κριθάρι, 143,5 κοιλά σίκαλη και 32,5 κοιλά βρώμη, η πώληση των οποίων απέφερε έσοδα 42.510 παράδων, ποσό το οποίο αντιστοιχεί σε 1.562,5 γρόσια. Οι τιμές πώλησης των σιτηρών ήταν: 200 παράδες για το σιτάρι, 120 για το κριθάρι και 60 παράδες για τη βρώμη.[σχόλιο110]  Κρατήθηκαν ως δέκατο 21 κοιλά σιτάρι, 4 κοιλά κριθάρι, 14 κοιλά σίκαλη και 4 κοιλά βρώμη.

          Τα συνολικά έσοδα του χωριού για το έτος 1819-20 (1235) ήταν 1.712,5 γρόσια. Η αξία του εκτιμάται στα 13.700 γρόσια (σ. 35).

Χωριό Λαζαρέτ (Lazaret Karyesi لاذارت):[σχόλιο111] 

          Στο χωριό κατοικούν 33 τσιφτσήδες ραγιάδες. Υπάρχουν αμπέλια έκτασης 30 ντονούμ, για κάθε ντονούμ από τα οποία εισπράττεται το ποσό των 5 γροσίων (το συνολικό ποσό το οποίο εισπράττεται είναι 150 γρόσια).

          Κατά το έτος 1819-20 (1235) παρήχθησαν 173,5 κοιλά σιτάρι, 35 κοιλά κριθάρι, 98,5 κοιλά σίκαλη, 14 κοιλά βρώμη και 32 κοιλά αραβόσιτος, η πώληση των οποίων απέφερε έσοδα 50.720 παράδων, ποσό το οποίο αντιστοιχεί σε 1.268 γρόσια. Οι τιμές πώλησης ήταν: 200 παράδες το σιτάρι, 120 παράδες το κριθάρι, 120 παράδες για τη σίκαλη, 60 παράδες για τη βρώμη και 100 παράδες για τον αραβόσιτο. 17,5 κοιλά σιτάρι, 3,5 κοιλά κριθάρι, 9,5 κοιλά σίκαλη, ένα κοιλό βρώμη και τρία κοιλά αραβόσιτος κρατήθηκαν ως δέκατο (σ. 35).

          Τα συνολικά έσοδα του χωριού για το έτος 1819-20 (1235) ήταν 1.418 γρόσια. Η αξία του εκτιμάται στα 11.350 γρόσια.

Χωριό Μάκρους (Makrus Karyesi مقروص): [σχόλιο112] 

          Στο χωριό ζουν 49 γιαριτζήδες ραγιάδες. Κατά το έτος 1819-20 (1235) παρήχθησαν 264 κοιλά σιτάρι, 114,5 κοιλά κριθάρι, 705 κοιλά σίκαλη και 22 κοιλά κεχρί, η πώληση των οποίων απέφερε έσοδα 138.060 παράδων, ποσό το οποίο αντιστοιχεί σε 3.451,5 γρόσια. Οι τιμές πώλησης ήταν: 200 παράδες για το σιτάρι, 120 παράδες για το κριθάρι και τη σίκαλη και 100 παράδες για το κεχρί. 26,5 κοιλά σιτάρι, 11 κοιλά κριθάρι, 70,5 κοιλά σίκαλη και δύο κοιλά κεχρί κρατήθηκαν ως δέκατο (σ. 36).

          Η αξία του χωριού εκτιμάται σε 27.500 γρόσια (σ.36).

          Τα συνολικά έσοδα των τεσσάρων αυτών τσιφλικιών για το έτος 1819-20 (1235) ήταν 9.370 γρόσια. Στο ποσό αυτό περιλαμβάνονται τα έσοδα από την πώληση της παραγωγής του παραπάνω έτους και της προηγούμενης χρονιάς, καθώς και τα έσοδα από πρόβατα, κατσίκες κ.τ.λ. Η αξία των τσιφλικιών εκτιμάται σε 68.300 γρόσια.

          Το υπόλοιπο της παραγωγής σιτηρών του έτους 1818-19 (1234) και οι ποσότητες οι οποίες παρήχθησαν και παραδόθηκαν κατά το έτος 1819-20 (1235) παρατίθενται στον παρακάτω πίνακα:

Σιτάρι	Κριθάρι	Σίκαλη	Βρώμη	Αραβόσιτος	Κεχρί
807	245,5	905	42,5	124,5	807	1819-20 (1235)
000	000	213,5	00	158	000	1818-19 (1234)
807	245,5	[1]118,5	42,5	275,5	807

          Βλέπουμε ότι στους καζάδες του Τσαρσαμπά και των Σερβίων οι τιμές του κοιλού των καλλιεργούμενων σιτηρών είναι οι ίδιες.

Σχόλια:

 [ek107] Θα μπορούσε να διαβαστεί και ως «Ρεμιβίζ», «Ριμιβέζ» ή, ίσως, και ως «Ρίμποζ». Πιθανόν πρόκειται για το Ρύμνιο, επαρχίας Κοζάνης, που απαντά και στον κώδικα της Ζάβορδας ως Ρίμνος (ό.π., σ. 155). Στο χάρτη αρ. 19 υπάρχει ο οικισμός Ρίμνιον, αλλά ΝΔ των Σερβίων και κοντά στη λίμνη του Πολύφυτου.

 [ek108] Ίσως πρόκειται για τον οικισμό Τρανόβαλτον (επαρχίας Κοζάνης) (Simovski, 122), ο οποίος βρίσκεται στο Ν άκρο του νομού Κοζάνης, ΝΔ των Σερβίων (βλ. χάρτη αρ. 19). Υπάγεται στο δήμο Καμβουνίων του νομού Κοζάνης.

 [ek109] Δεν είναι σαφές αν εννοούνται καλλιεργητές της γης μπεϊλίκ ή γενικά καλλιεργητές, δηλαδή γιαριτζήδες και αϊλακτσήδες ή, τέλος, καλλιεργητές με διαφορετική σχέση προς τον κάτοχο του τσιφλικιού.

 [ek110] Δεν αναφέρεται η τιμή πώλησης του κοιλού σίκαλης.

 [ek111] Μάλλον πρόκειται για τον οικισμό Λαζαράδες (επαρχίας Κοζάνης) (Simovski, 71), ο οποίος βρίσκεται στο Ν άκρο του νομού Κοζάνης, σε μικρή απόσταση στα Ν του Τρανόβαλτου (βλ. χάρτη αρ. 19). Υπάγεται στο δ. διαμέρισμα Τρανόβαλτου του δήμου Καμβουνίων του νομού Κοζάνης.

 [ek112] Ίσως πρόκειται για τον οικισμό Μοκρό (σήμ. Λιβαδερόν (Χορτολίβαδο), επαρχίας Κοζάνης) (Simovski, 86), ο οποίος βρίσκεται σε μικρή απόσταση στα ΝΑ του Τρανόβαλτου (βλ. χάρτη αρ. 19). Αποτελεί κοινότητα και βρίσκεται στο νομό Κοζάνης.

Η μελέτη περιέχει και τα τσιφλίκια του Αλη Πασά στον Καζά Τσιαρτσιαμπά.

     Εξετάζοντας τις καταχωρίσεις που αφορούν στον καζά του Τσαρσαμπά (Çarşamba چهارشنبه) βλέπουμε ότι βρίσκονται σε αυτόν πέντε χωριά τα οποία λειτουργούν ως τσιφλίκια, καθώς και δύο τσιφλίκια. Αυτά είναι τα εξής:

Τα παραγόμενα προϊόντα στον Καζά Σερβίων το 1914

Τα παραγόμενα γεωργικά προϊόντα ανέρχοναι, κάθε χρόνο, στο ύψος των 17.425.050 οκάδων. Από την ποσότητα αυτή, οι 667.250 οκάδες αντιπροσωπεύουν πρϊόντα γεωργικά βομηχανιών, με κορυφαία την παραγωγή του κρασιού (630.000 οκ) και δεύτερη την παραγωγή του καπνού (12.000 οκ). Όσο για τα κτηνοτροφιά προϊόντα που εξάγονται , σε ετήσια βάση, υπολογίστηκαν σε 153.000 οκάδες. Αξίζει να σημειώθηεί ακόμη, ότι στο Καζά Σερβίων υπάρχουν , αυτή την περίοδο 17 μεγάλες ιδιόκτησίες(τσιφλίκια)

Γ.Παλαμιώτου. Γεωργική έρευνα της Μακεδονίας.

Από εισήγηση  Στάθη Πελαγίδη.

1528 - Οικισμοί της περιοχής Σερβίων - Κοζάνης

.

Αντιγραφή απο:  http://www.mikrovalto.gr  

Για το ιστορικό παρελθόν της περιοχής μας και την κτίση των οικισμών στη διάρκεια της  Τουρκοκρατίας μέχρι πρό τινος είχαμε μόνο τα στοιχεία της προφορικής παράδοσης, τις αναφορές του ιστορικού Π. Λιούφη (1924), τον κώδικα της Ζάβορδας (1692),  ενώ πρόσφατα προστέθηκαν τα στοιχεία από τη Μονή Μεταμόρφωσης των Μετεώρων (1592).

Ο Η. Λαμπρέτσας τοποθετεί την κτίση του Μικροβάλτου στα τέλη του 15^ου ή στις αρχές του 16^ου αιώνα.

Παρακολουθώντας την ιστορία των Σερβίων, που ήταν πάντα ένα μεγάλο οικιστικό κέντρο στην περιοχή, ξέρουμε πως η περιοχή ήταν στα χέρια του Βυζαντίου όταν περί το 1390 καταλήφθηκε από τα στρατεύματα του Τούρκου σουλτάνου Βαγιαζήτ Α΄. Τότε περίπου περιήλθε στην Οθωμανική κυριαρχία όλη η περιοχή. «Αναφέρεται πως το έτος 1390 ήλθαν και εγκαταστάθηκαν στις περιοχές Κοζάνης, Σαρή-Γκιολ και Καϊλαρίων νομάδες από άγριους Γιουρούκους Τούρκους», αναφέρει ο Η. Λαμπρέτσας. Πιθανότατα τα αμέσως επόμενα χρόνια άρχισαν οι μετακινήσεις των  χριστιανικών πληθυσμών σε απόμερες  ορεινές περιοχές.

Οι περισσότεροι από μας, θεωρούμε την Τουρκοκρατία σαν μια σκοτεινή περίοδο κατοχής και την Οθωμανική αυτοκρατορία ένα χαώδες ανοργάνωτο κράτος.  Οι σύγχρονες μελέτες μας αποδεικνύουν το αντίθετο. Ειδικά για τα πρώτα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας στα Βαλκάνια, τα στοιχεία που έρχονται στο φως δείχνουν αξιοθαύμαστη κρατική οργάνωση για την εποχή αυτή.

Ψάχνοντας πάντα στοιχεία σχετικά με το ιστορικό παρελθόν της περιοχής μας, πολλές φορές υποθέσαμε πως όταν μεταφρασθούν τουρκικά έγγραφα που σώζονται και πιθανά μας αφορούν, θα πάρουμε επί πλέον πληροφορίες.

Ένα τέτοιο ανέκδοτο χειρόγραφο οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο, που χρονολογείται το 1528 φυλάσσεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη «Κύριλλος και Μεθόδιος» της Βουλγαρίας στη Σόφια. Ο καθητής Βασίλης Δημητριάδης του Πανεπιστημίου Κρήτης μετέφρασε στα Ελληνικά  τμήμα του χειρογράφου και παρέδωσε το κομμάτι που  αφορούσε τη Δυτ. Μακεδονία στον κ. Γεώργιο Τσότσο για να το μελετήσει περαιτέρω και να το επεξεργαστεί σαν διδακτορική διατριβή.

Στο χειρόγραφο αυτό, σύμφωνα με τον κ. Τσότσο[1], καταγράφονται τα φορολογικά έσοδα ανά οικισμό, περιέχονται τα ονόματα των φορολογουμένων και τα έσοδα από την παραγωγή κάθε γεωργικού είδους ή άλλη προσοδοφόρα πηγή για κάθε οικισμό. Επίσης η κατανομή των οικισμών σε τιμάρια,  (σύνολο εισοδημάτων από κατοίκους ενός ή και περισσότερων οικισμών) για το βιλαέτι της Ρούμελης κατά το έτος 1528. Την εποχή αυτή, η Δυτ. Μακεδονία περιλαμβάνεται στο εν λόγω βιλαέτι που υποδιαιρείται σε σαντζάκια και καζάδες. Η περιοχή μας υπάγεται στο σαντζάκι του Πασά, καζάς Σερβίων.

1525 μ.Χ. Σουλτάνος ο Σουλεϊμάν Β΄ο Μέγας, που εγκαθιδρύει τα καπετανάτα, χριστιανικάς οπλαρχηγίας ή αρματολίκια «όπως προστατεύσει τας επαρχίας ταύτας κατά των επιδρομέων των Αλβανών ληστών»[2]. Κοντινά μας αρματολίκια  τα : Σερβίων, Χασίων, Βάνιτσας. Το Οθωμανικό κράτος οργανώνεται, φορολογεί, παρέχει προστασία.

Το επίσημο Οθωμανικό έγγραφο για το οποίο μιλάμε, έρχεται περίπου 130 χρόνια μετά την κατάληψη της περιοχής από τους Τούρκους. Αρχές 16^ου αιώνα και οι οικισμοί της περιοχής μας είναι ήδη αποδεδειγμένα  εκεί.

Καταγράφονται τόσο χριστιανικοί, όσο και μουσουλμανικοί οικισμοί.

Η πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη του Γ. Τσότσου μας δίνει έναν χάρτη, όπου φαίνονται οι διαφορετικοί γεωγραφικοί χώροι όπου τοποθετούνται οι μουσουλμανικοί και χριστιανικοί οικισμοί «χωρίς οι μουσουλμάνοι να διεισδύουν στο χώρο των χριστιανών και το αντίστροφο». «Στο χώρο υπήρχαν δύο διαφορετικές κοινωνίες που ζούσαν ξεχωριστά : η κοινωνία των Ελλήνων, χριστιανών, ιθαγενών κατοίκων με τα τοπικά πολιτιστικά στοιχεία της Δυτ. Μακεδονίας και η κοινωνία των Τούρκων (Γιουρούκων και άλλων) μουσουλμάνων εποίκων με τα πολιτιστικά στοιχεία των μικρασιατικών υψιπέδων». Στο χάρτη η περιοχή βορειοανατολικά του Αλιάκμονα, τα πεδινά κυρίως, (τα χωριά που όπου μετά το 1922  εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες της Μικρασιατικής καταστροφής), είναι η περιοχή όπου υπήρχαν την εποχή εκείνη οι μουσουλμανικοί οικισμοί, οι οποίοι και είναι πολύ μικροί σε πληθυσμό κατοίκων, αφού όπως φαίνεται δεν  είχαν μετακινηθεί ακόμα πολλοί Τούρκοι στην περιοχή.  Οι χριστιανικοί οικισμοί εντοπίζονται στις νότιες και νοτιοδυτικές περιοχές σε απόμακρα ορεινά και ημιορεινά σημεία, κοντά στα Σέρβια και την Αιανή, νότια της Κοζάνης, εκεί όπου βρίσκονταν και μέχρι το τέλος της τουρκοκρατίας.

Η εκτίμηση του Γ. Τσότσου  με βάση τα στοιχεία του χειρόγραφου (εστίες επί 4,5 άτομα) είναι : συνολικός χριστιανικός πληθυσμός του καζά Σερβίων περίπου 26865 κάτοικοι, μουσουλμανικός πληθυσμός 2304 κάτοικοι.

Στη μελέτη υπάρχουν οικισμοί που ο μελετητής εντοπίζει  τη θέση τους με βάση τις παλιές και νέες ονομασίες, υπάρχουν και άλλοι που είτε δεν υπάρχουν πια, είτε δεν μπορούν να ταυτοποιηθούν, αφού τα ονόματά τους είναι άγνωστα.

Είναι ενδιαφέρον πως τα περισσότερα από τα χωριά της περιοχής μας ήδη έχουν δημιουργηθεί. Επιλέγοντας από τους χριστιανικούς οικισμούς :

Βελβεντός ή Λυμπιότ, 651 χριστιανικές εστίες, Βελβεντό

Ρύμνος, 62 χριστιανικές εστίες, Ρύμνιο,

Σέρβια, 98 μουσουλμανικές και 977 χριστιανικές εστίες,

Καλοδάτ, 40 χριστιανικές εστίες, πιθανότατα Καλδάδες, Προσήλιο,

Κρανίκι και συνοικισμός Τζιντζιροχώρι, 204 χριστ. εστίες συνολικά, Κρανίδια.,

Κόζανη, 129 χριστ. εστίες, Κοζάνη και άλλο τμήμα Κοζάνη (25 χριστ. εστίες),

Μεγάλη Λοζανή, 119 χριστ. εστίες, Λοζιανή,

Μικρή Λοζανή, 26 χριστ. εστίες, συγχωνεύτηκαν στην σημ. Ελάτη

Λαζάτ, 41 χριστ. εστίες, Λαζαράδες,

Οράχοβα, 304 χριστ. εστίες,  Ράχοβιο, Πολύρραχο,

Κάλιανη, 615 χριστ. εστίες και 4 μουσουλμανικές, Κάλιανη, Αιανή,

Βέλιζντα, 108 χριστ. εστίες και μία μουσουλμανική, Βελίστι, Λευκοπηγή,

Καστανιά, 51 χριστ. εστίες, Καστανιά Σερβίων

Καισαριά, 29 χριστ. εστίες,

Γούλας, 126 χριστ. εστίες, Γούλες,

Μεγάλη Βάνιτσα, 222 χριστ. εστίες, Άνω Βάνιτσα, Άνω Κώμη,

Μυλωτίν, 97 χριστ. εστίες, σημ. Μηλιά,

Παρασκευά (Αγία Παρασκευή), Μεγάλη Κερασιά,

Μεταξά , 119 χριστ. εστίες,

Λαβανίτσα, 79 χριστ. εστίες,

Ιζισκό, 98 χριστ. εστίες,, Νιζισκό, Φρούριο

Πρωτοζάρ, 81 χριστ. εστίες, Πορτοράζι, Πρωτοχώρι

Μπαχτσί, 26 χριστ. εστίες, Κήπος,

Μόκρη, 37 χριστ. εστίες, Λιβαδερό,

Ιζντάν, 45 χριστ. εστίες, Ζιδάνι,

Ξερόβαλτος ή Μπουγιούκ (=Μεγάλος) Βάλτος, 52 χριστ. εστίες, Τρανόβαλτο,

Μικρή Βάνιτσα, 29 χριστ. εστίες, Κάτω Κώμη,

Μικρός Βάλτος, 25 χριστ. εστίες, Μικρόβαλτο,

και πολλά άλλα.

Είναι εντυπωσιακό πως στα 1529 η Κοζάνη είναι ακόμα ένα μικρό χωριό των 690 περίπου κατοίκων, που δεν διαφέρει και πολύ από τη Λουζιανή (536 κάτοικοι), ενώ ο Βελβεντός (2930 κάτ.),  η Κάλιανη(=Αιανή) (2786 κάτ.) , η Βάντσα (=Άνω Κώμη)  (999 κατ.) αλλά και το Ράχοβο (1368 κατ.) είναι πολύ μεγάλοι οικισμοί. Φαίνεται πως οι μετακινήσεις που  συντέλεσαν στην αύξηση του πληθυσμού της Κοζάνης έγιναν μετά το έτος κατάρτισης του εν λόγω φορολογικού κατάστιχου. Στα επόμενα χρόνια ο Βελβενδός κρατάει τον πληθυσμό του, η Κάλιανη, η Βάντσα και το Ράχοβο μικραίνουν, ενώ η Κοζάνη μεγαλώνει. Στα 1529 το μεγαλύτερο και πολυπληθέστερο  οικιστικό κέντρο για την εποχή είναι τα Σέρβια με 4838 κατοίκους.

Αφήνουμε για άλλους τη μελέτη των άλλοτε μουσουλμανικών οικισμών (είναι πολύ ενδιαφέρον που κάποιες ονομασίες παρέμειναν ίδιες ως το τέλος της Τουρκοκρατίας, όπως Σαχινλάρ-Αμυγδαλιά, Σοφουλάρ-Καπνοχώρι, Κιοσελέρ-Κίσσα κ.α.).

Για κάποια λίγα χωριά έχουμε ακόμα συγκεκριμένες πληροφορίες για προϊόντα τους, όπως π.χ.το Ράχοβο, που αναφέρεται πως παρήγαγε δαμάσκηνα , για τα περισσότερα όμως αναφέρονται γενικά γεωργικά προϊόντα.

Το τουρκικό φορολογικό κατάστιχο του 1528 είναι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο για την ιστορία της περιοχής μας, δίνει καινούργια στοιχεία και φωτίζει μια εποχή για την οποία ελάχιστα γνωρίζαμε. Υπάρχουν πολλά ακόμα συμπεράσματα που ο μελετητής επισημαίνει, τα οποία όμως δεν μπορούν να συμπεριληφθούν σε μια πολύ συνοπτική παρουσίαση όπως η παρούσα.

Έλλη Λαμπρέτσα
labretsa@otenet.gr

Λειτουργεί για τέταρτη χρονιά η σχολή γονέων στην ενορία της Παναγίας Φανερωμένης Κοζάνης

Με την ευλογία του Σεβασμιώτατου Μητροπολίτη Σερβίων και Κοζάνης κ. Παύλου η Ενορία της Παναγίας Φανερωμένης Κοζάνης διοργανώνει για τέταρτη συνεχή χρονιά κύκλο συναντήσεων για ζητήματα που σχετίζονται με την οικογένεια.

Ειδικοί επιστήμονες θα αναπτύσσουν θέματα κοινωνικού, ιατρικού, φιλοσοφικού και θεολογικού χαρακτήρα, τα οποία αφορούν στις σχέσεις των μελών της σύγχρονης οικογένειας, στην ανατροφή των παιδιών και στα προβλήματα που παρουσιάζονται. Μετά την ανάπτυξη του θέματος θα ακολουθεί συζήτηση, όπου ο καθένας θα μπορεί να καταθέτει τον προβληματισμό του.

Οι συναντήσεις της Σχολής Γονέων θα είναι μηνιαίες και θα πραγματοποιούνται κάθε δεύτερη Τετάρτη του μήνα στο ισόγειο του Ιερού Ναού της Παναγίας Φανερωμένης.

Το κεντρικό θέμα του φετινού κύκλου είναι «Τρόποι διαπαιδαγώγησης των παιδιών» και η πρώτη συνάντηση θα γίνει την Τετάρτη 12 Οκτωβρίου στις 7.30 το απόγευμα. Ομιλητής θα είναι ο Πρωτοπρεσβύτερος κ. Θεμιστοκλής Μουρτζανός, Δρ. Θεολογίας, Φιλόλογος, υπεύθυνος για θέματα νεότητας της Ιεράς Μητρόπολης Κέρκυρας, με θέμα: «Διάλογος, μια δύσκολη τέχνη».

kozan.gr

Σκαρφαλωμένος στα φαράγγια των Σερβίων ο «μαρμαρωμένος Δεσπότης»

Εκεί που η γλυπτική της φύσης σμιλεύει ανθρωπόμορφες και ζωόμορφες εικόνες, φτιαγμένες από το νερό και την πέτρα, εκεί που ο λαϊκός μύθος συναντά την ιστορία των Σερβίων, βρίσκεται «σκαρφαλωμένος», στις πλευρές των φαραγγιών της περιοχής, ο «μαρμαρωμένος Δεσπότης».

Φτιάχτηκε από τη διάβρωση των πετρωμάτων με τη βοήθεια του ρέοντος νερού και ζωντάνεψε όταν οι παλιοί άρχισαν να διηγούνται στους νεότερους την παράδοση της πατρίδας τους.

Αφετηρία του μύθου ήταν η εποχή που τα φαράγγια αυτά αποτέλεσαν το πέρασμα από τη Μακεδονία προς τη Θεσσαλία. Ήταν τότε που πολλοί ιερωμένοι θυσιάστηκαν στον αγώνα για ελευθερία, με πιο πρόσφατη περίπτωση εκείνη του Μητροπολίτη Γρεβενών. Λίγο παραδίπλα από τον «μαρμαρωμένο Δεσπότη» βρίσκονται η «αρκούδα», ο «αετός» και άλλα γλυπτά, δημιουργήματα της φύσης και της ανθρώπινης φαντασίας.

«Αυτοί οι σχηματισμοί αποτελούν μια από τις βασικότερες ιδιαιτερότητες των φαραγγιών των Σερβίων» εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καθηγητής Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Σπύρος Παυλίδης.

Σύμφωνα με τον ίδιο, πρόκειται για ένα τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, αλλά και επιστημονικού ενδιαφέροντος, καθώς αποτελεί χώρο επισκέψεων των φοιτητών γεωλογίας, αλλά και τοποθεσία επιστημονικών ερευνών. Ο λόγος είναι η παρουσία πλήθους απολιθωμάτων, κοραλλιών και οργανισμών, η μελέτη των οποίων αποκαλύπτει σημαντικές πληροφορίες, τόσο για τον τρόπο και τον χρόνο διαμόρφωσης του φλοιού της περιοχής όσο και για τη μελέτη της χλωρίδας και της πανίδας του τόπου.

«Η τεκτονική δράση που εκδηλώνεται με τους σεισμούς και πολλές φορές την κατακρίνουμε είναι εκείνη που δημιουργεί το ανάγλυφο της χώρας και τις ομορφιές της» τονίζει ο κ. Παυλίδης.

Όπως εξηγεί, η επίδραση της τεκτονικής στα φαράγγια των Σερβίων είναι η ίδια αιτία που «γέννησε» το σεισμό του 1995 στα Γρεβενά.
Επιχειρώντας, μάλιστα, έναν παραλληλισμό, επικαλείται την ομορφιά της τοποθεσίας Πόρτο Κατσίκι στη Λευκάδα, που δημιουργήθηκε επίσης από τη σεισμική δραστηριότητα στο νησί.

Μιλώντας, εξάλλου, για ένα ακόμη πλεονέκτημα της τεκτονικής δράσης στον ελλαδικό χώρο αναφέρεται στη γεωθερμία, που επιφυλάσσει πλούσια επιχειρηματική δραστηριότητα για όσους θελήσουν να την εκμεταλλευτούν. «Τα γεωθερμικά ρευστά, το νερό και τα διαλυμένα άλατα που μας δίνουν, παράγουν τη γεωθερμική ενέργεια, η οποία μέσω των ρηγμάτων και της σεισμικής δραστηριότητας αποδεσμεύεται και από τα χαμηλότερα στρώματα του φλοιού της γης φτάνει στην επιφάνεια» σημειώνει χαρακτηριστικά.

Σήμερα, ο επισκέπτης των φαραγγιών των Σερβίων μπορεί να δει μπροστά του εντυπωσιακά βουνά, όμορφες γεωμορφίες και διαφορετικά είδη πετρωμάτων, που προσφέρουν πολλαπλές δυνατότητες αξιοποίησης από τουριστική πλευρά.

Ο Δήμος, άλλωστε, έχει διαμορφώσει στο συγκεκριμένο σημείο ένα πολύ όμορφο μονοπάτι που υπόσχεται έναν ευχάριστο περίπατο και οδηγεί στο κάστρο των Σερβίων. Εναλλακτικές διαδρομές στην ευρύτερη περιοχή περιλαμβάνουν ακόμη την περιοχή του Βελβεντού και τους καταρράκτες της, τη λίμνη Πολυφύτου και το φράγμα της ΔΕΗ.

Για τη γεωμορφολογική διαμόρφωση των φαραγγιών στα Σέρβια θα μιλήσει ο κ. Παυλίδης, απόψε, στην αίθουσα του δημοτικού συμβουλίου στα Σέρβια, σε μια εκδήλωση που διοργανώνει ο Μορφωτικός Όμιλος Σερβίων "Τα κάστρα", στο πλαίσιο του τριήμερου προγράμματος του Υπουργείου Πολιτισμού "Περιβάλλον και πολιτισμός, Φωνές νερού μυριάδες".

Π.Γιούλτση ΠΗΓΗ ΑΠΕ-ΜΠΕ

Διερεύνηση των συνθηκών γένεσης και δυνατότητες βιομηχανικής χρήσης του χουντίτη - υδρομαγνησίτη των νεογενών σχηματισμών Λευκάρων Κοζάνης

Η Διδακτορική Διατριβή της κ.Ηλιάδου Σοφίας  στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο στο τμήμα Γεωλογίας με ξεχωριστό κεφάλαιο για τα Γεωλογικά στοιχεία της ευρύτερης περιοχής

Το κείμενο της διατρίβής